Bakı,AzerVoice
Hicrətin 5-ci ili Şəvval ayının 7-də (1 mart 627-ci il) Mədinə qarşısında başlanan və Zilqədə ayının 1-də (24 mart 627-ci il) başa çatan döyüşə “Mədinə döyüşü” və eləcə də Xəndək döyüşü deyilirdi.
Döyüşə “Xəndək döyüşü” adının verilməsi səbəbi isə, döyüşün şəhərin müdafiəsi üçün qazılmış xəndəklər ətrafında baş verməsi idi.
Qurani-Kərimdə Qureyş, Xeybər yəhudiləri, Qatafan, Fezare, Əsədoğulları və Süleymanoğulları kimi bir çox qruplara aid edilən “Əhzab” (qruplar, qruplar) ifadəsi ilə bu döyüşə Əhzab döyüşü də deyilir.
Hicrətin 3-cü ilində (625) baş verən Uhud döyüşündən sonra müsəlmanların həm Qüreyşlə, həm də Mədinə və Xeybərdə yaşayan yəhudilərlə əlaqələri daha da pisləşdi.
Qüreyş Uhuddan sonra Suriyaya gedən karvanlarının təhlükəsizliyini təmin etmək üçün Mədinə ətrafını öz ərazilərinə birləşdirmək istəklərini həyata keçirə bilmədilər, Uhudda əldə etdikləri qismən uğurla da heç bir nəticə əldə edə bilmədilər.
Digər tərəfdən, müsəlmanlar qısa müddətdə əvvəlki qüdrətlərini bərpa edərək, Hicaz-Suriya karvan yolunda Zatürrika və Dumetülcendelə qarşı yürüşləri ilə Qureyşin təkcə Misir və Suriyaya deyil, həm də İraqa gedən yollarını bağladılar.
Hicrətin 4-cü ilində (625) Mədinədən Xeybərin şimalına və ətrafına sürgün edilən Bəni Nadir yəhudiləri Suriya ticarət yolunun təhlükəsizliyi baxımından müsəlmanlar üçün təhlükə yaratmağa və təxribat yaratmağa başladılar.
Yəhudilərin tanınmış qəbilə rəisləri Məkkəyə gedib Qureyşi müsəlmanlara qarşı birgə döyüşməyə razı saldılar. Onlar eyni zamanda Xeybər bölgəsində müsəlmanlarla mübarizədə Qatafan və Fezare qəbilələrini öz tərəflərinə çəkə bildilər.
Sonradan Bəni Süleymi də bu ittifaqa daxil etməyə nail oldular.
Beləliklə, şimaldan Qatafan, Fəzarə və Əsəd, şərqdə Süleym, cənubda isə Qüreyş, Kinan və Səkif tayfaları ilə Mədinəyə üç tərəfdən mühasirəyə almağı düşünürdülər.
Bu arada Dumetülcendel bölgəsinin hakimi Ükeydir b. Əbdülməlik Suriya və İraqdan Mədinəyə gələn taxıl yüklü karvanların keçdiyi yolu bağladı.
Yəhudilərin planı Peyğəmbəri Mədinədən çıxartmaq, sonra Qatafan və Qüreyşin Mədinəni qarət etmələri üçün fürsət hazırlamaq və Peyğəmbəri mərkəzdən uzaq bir yerdə çətin vəziyyətə salmaq idi.
Bir rəvayətə görə, Xuza Peyğəmbərə xəbər verdilərki, Qüreyş on günlük yolu dörd gecədə qət edən elçiləri ilə döyüşə hazırlaşır.
Rəsulullah döyüş hazırlığına başladı.
Uhudda alınan dərsdən sonra şəhərdə qalmaq açıq meydanda döyüşməkdən üstün tutuldu və ittifaqla şəhərin içəridən müdafiəsi qərara alındı.
Yemək və içki ehtiyaclarını ödəmək üçün hər şey mövcud idi. Şəhər xüsusilə üç tərəfdən bağlarla və hasarlarla və onları ayıran alçaq divarlarla sıx şəkildə əhatə olunmuşdu.
Üstəlik, onların arasındakı yollar çox dar idi. Düşmən üçün bu maneələri dəf etmək çətin idi və hətta kiçik hərbi birləşmələrlə belə onların qarşısını almaq mümkün idi.
Lakin Qüreyş və onların müttəfiqlərinin çoxluğu barədə alınan xəbərdən sonra müdafiəni gücləndirmək üçün şəhərin ətrafında uyğun yerlərdə xəndəklər qazmağa qərar verildi.
Mənbələr ümumiyyətlə buna Səlman-ı Farisinin təklifi ilə qərar verildiyini bildirirlər.
Peyğəmbər mühacir və ənsardan olan bəzi səhabələrlə birlikdə xəndəklər qazmaq üçün yerlər təyin etdi. Qazıntı zamanı bəzən onun üçün qurulmuş türk çadırından (qubbe Türkiyyə) çıxıb şəxsən özü də xəndək qazır, səhabələrlə bir yerdə işləyirdi.
Təxminən 5,5 km. olan xəndələrin eni 9 m, dərinliyi 4,5 metr idi.
Bir neçə həftəyə tamamlanan xəndək qazma işindən dərhal sonra, ehtimal ki, 10-12 min nəfərdən ibarət düşmən ordusu Mədinəyə çataraq şəhərin şimalında Uhud döyüşünün baş verdiyi ərazidə qərargahını qurdu.
Müsəlman əsgərlərin sayı 3000-ə yaxın idi və mühacirlərin bayraqdarı Zeyd ibn Harisə, Ənsarən bayrağını isə, Səd ibn Ubadə dəşıyırdı.
Allah Rəsulu qadınları, uşaqları, yemək-içməkləri, qiymətli əşyaları və heyvanları şəhərin ən möhkəm binalarına toplamağı və ordunun Səl dağının ətəyində qərargah qurmasını əmr etdi.
Çadırını da Zübab dağından bu gün Fətih məscidinin olduğu yerə köçürdü.
Qureyş və müttəfiqləri belə bir xəndəklə qarşılaşacaqlarını heç düşünmədikləri üçün təəccübləndilər. Çünki səngərlər düşmən süvarilərinin hücumundan çəkindirəcək qədər geniş idi və gecə-gündüz müsəlman qoşunları tərəfindən nəzarətdə saxlanılırdı. Bənu Nadirdən bir heyət Mədinədə yaşayan və müsəlmanlarla yaxşı münasibətdə olan Bəni Qureyzə yəhudilərinin yanına gedib onları müsəlmanlara hücum etməyə razı salmışdı.
Peyğəmbər dərhal tədbir gördü və yəhudi məhəllələrini mühasirəyə almaq üçün bir neçə yüz nəfərdən ibarət iki qoşun göndərdi.
Digər tərəfdən, Qatafan və Fezare tayfaları ilə birlikdə gələn muzdlulara onlarla ayrı-ayrılıqda müqavilə bağlamaq üçün bir heyət göndərdi. Lakin onların tələb etdiyi məbləğ həddindən artıq çox idi.
Bu arada Beni Eşca qəbiləsinin başçısı Nuaym ibn Məsud müsəlman oldu. O bu qəbilədən olan ilk müsəlman idi. Nuaym Peyğəmbərə qarşı ittifaq edən yəhudi qəbilələri araslnda ixtilaf yarada bildi.
Döyüş başlamışdı. Mühasirə zamanı səngərin hər iki tərəfindəki tərəflər bir-birinin üstünə ox və daş yağdırırdılar. Müşriklər xəndəyi keçmək üçün dar yerlər axtarır və hücumlarını gücləndirirdilər. İslam ordusu düşmənlərin başqa bölgələrdən şəhərə soxulmasının qarşısını almağa, xəndək boyu onları zərərsizləşdirməyə çalışırdı.
Müşriklər növbə ilə hücuma keçdilər və bu qoşunlara Əbu Süfyan ibn Harb, Hübeyre ibn Əbu Vehb, İkrimə ibn Əbu Cəhil, Dirar ibn Xəttab, Xalid ibn Vəlid və Əmr ibn As kimi məşhur döyüşçülər onlara komandanlıq edirdi.
Qüreyş süvarilərindən İkrimə ibn Əbu Cəil, Nəvfəl ibn Abdullah, Ömərin qardaşı Dirar ibn Xəttab, Əmr ibn Əbdüved xəndəyin dar bir yerindən İslam ordusunun yerləşdiyi tərəfə keçdi. Şücaəti ilə ərəblər arasında məşhurlaşan Əmr ibn Əbdüved ərəb adətinə uyğun olaraq ilk döyüş üçün müsəlmanlardan bir adam istədi.
Hələ gənc olan Əli ibn Əbu Talib döyüşmək üçün onun qarşısına çıxdı. Peyğəmbər qılıncını Əliyə verdi. Əmr Əli tərəfindən qılınc zərbəsi ilə yerə yıxıldı. Onunla birlikdə səngərdən keçənlər də geri çəkilməli oldular. Nəvfəl ibn Abdulla qaçarkən səngərə yıxılaraq öldü.
Əslində, müşriklər qısamüddətli müharibəyə hazır idilər və müharibənin uzanması həm döyüşçülərin, həm də atlarının qida ehtiyatlarının tükənməsinə səbəb oldu. Bu vaxt Xeybər yəhudilərinin göndərdiyi iyirmi dəvə yükü ərzaq və heyvan yemi müsəlmanların əlinə keçdi. Həm də hava çox soyumuşdu; Mədinənin şiddətli soyuması məkkəliləri çətin vəziyyətdə qoydu. Güclü külək onların müqavimətini qırdı və müşriklər təşvişə düşdülər. O vaxt Şəvval ayının sonu idi.
Zülqədə ayı haram aylardan birinə girmək üzrə idi və həcc mövsümü başlamağa az qalmışdı. Qüreyş ordusunun komandanı Əbu Süfyan bu şərtlərlə heç bir nəticə əldə edilə bilməyəcəyini anladı və Məkkəyə qayıtmaq üçün əmr verdi.
İslam tarixində dönüş nöqtəsi olan Xəndək döyüşündə altı müsəlman (Sə’d ibn Muaz, Ənəs ibn Evs, Abdullah ibn Səhl, Tufeyl ibn Numan, Saləbə ibn Qanəmə Kaab ibn Zeyb şəhid oldu.
Maraqlısı odur ki, islamtaricxində ilk səhra xəstəxanası da məhz Xəndək savaşı zamanı quruldu.
