Bakı,VOA
Gələcək dünya çempionu Malik Əbdül Əziz (Mayk Tayson/Michael Gerard Tyson) 1966-cı il, 30 iyunda Bruklinin fəhlə bölgəsində anadan olub. Anası Lorna müəllimlik təhsili alarkən Manhettendə qadınların saxlandığı mərkəzdə xadimə işləyirdi.
Mayk heç vaxt öz atasını, qardaşı Rodni və bacısı Deniseni görməmişdi. Taysonun uşaqlığı asan keçməyib. Mayk bunu öz xatirələrində də tez-tez yada salırdı.
Mayk tərbiyə və təhsilini sözün əsl mənasında küçədə alıb. 10 yaşına qədər o, qətiyyən özünü müdafiə edə bilməyən bir uşaq idi. Lakin onu həyatı demək olar ki. 10 yaçından sonra dəyişdi. Yerli uşaqlardan biri onun əlindən bəslədiyi göyərçini alaraq, başını üzür və Mayk buna cavab olaraq onu döyür. Bu da öz növbəsində yerli cibgirlər arasında Mayka rəğbət qazandırır.Onlar da öz növbəsində Mayka oğurluq və qarət etməyi öyrədirdilər.
“Məktəbə gedirdik, orada səhər yeməyi yeyirdik, sonra avtobusa və ya metroya minib dərs vaxtı oğurluq edərdik. Mən özümü böyük bir dəstənin üzvü hesab edirdim. Biz hamımız bərabər idik, hər birimiz bu dəstə üçün bərabər hərəkət edirdik”, - deyə Tayson öz tərcümeyi-halında yazırdı.
Mayk tez-tez yetkinlik yaşına çatmayan cinayətkarlar üçün islah müəssisələrinə düşürdü. Məhz orada Tayson ən məşhur boksçulardan biri Məhəmməd Əli ilə tanış oldu. Və o vaxtdan boks karyerası haqqında düşünməyə başladı.
“Bir gün hamımızı Məhəmməd Əli haqqında “Bütün zamanların ən böyüyü” filminə baxmaq üçün auditoriyaya gətirdilər. Bitdikdə biz alqışlamağa başladıq - Əlinin özünün səhnəyə çıxmasını görəndə heyrətləndik. Bu qeyri-real idi. Heç nə deməyə belə ehtiyac yoxdur - onu görən kimi qərara gəldim ki, mən də onun kimi olmaq istəyirəm. O, bizimlə danışdı və biz çox ruhlandıq. Əvvəllər həyatımda nə etdiyim barədə heç bir fikrim yox idi, amma indi onun kimi olmaq istədiyimi bilirdim”, -deyə Tayson yazırdı.
Malik Əbdül Əzizin idman karyerası
Yetkinlik yaşına çatmayan cinayətkarlar üçün xüsusi məktəbdə Mayk keçmiş peşəkar boksçu Bobbi Stüart kimi işləyən bədən tərbiyəsi müəllimi ilə tanış olur. Tayson ona boksçu olmaq istədiyini söylədi. Stüart təhsilinə davam etməsi şərti ilə onu öyrətməyə razı oldu.
Mayk öz üzərinə düşən hər şeyi etdi və ən çalışqan tələbələrdən biri oldu. 14 yaşında Tayson müəllimini üstələyə bildi, Stüart tələbəni əfsanəvi boks məşqçisi Cus D'Amatoya göstərməyə qərar verdi. Cus gənc boksçuya heyran olmuşdu. Maykın anasının ölümündən sonra o, ona qəyyumluq etdi və faktiki olaraq onu övladlığa götürdü.
“Biz oturduq və Cus mənə etiraf etdi ki, mənim cəmi on üç yaşım olduğuna inana bilmir. Sonra mənə gələcəyim haqqında danışdı. Sən böyük döyüşçüsə,əla görünürsən ded” –deyə mayk yazırdı.
15 yaşında Mayk Nyu Yorkdakı Holyoke klubunda boksda debüt etdi və orada Tank ləqəbini aldı. Sonra 1981-ci ildə 6 döyüşdən Tayson yalnız birində məğlub oldu. Gənc boksçu bu nəticəni D’Amato ilə gərgin məşq sayəsində əldə edə bilib.
“Mənim heç vaxt boksdan bir idman növü kimi həzz almağa və ya əyləncə üçün məşğul olmağa haqqım olmayıb. Cus maksimalist idi, amma mən də əlimdən gələni etməyə çalışdım. Mən heç bir ümidi olmayan uşaq idim, amma mən dağları yerindən tərpətməyə hazır idim”, - deyə Tayson öz tərcümeyi-halında yazıb.
Bir il sonra Mayk Gənclərin Olimpiadasının qalibi oldu. Tayson 1984-cü ildə Los-Ancelesdə keçirilən Olimpiya Oyunlarının favoritlərindən biri sayılırdı, lakin seçmə mərhələdə gələcək çempion Henri Tillmana uduzdu. Tillmanın xeyrinə hesab açıqlananda tamaşaçılar narazılıqla qışqırdılar.
Mayk 1985-ci ildə peşəkar rinqdə debüt etdi. Bu il ərzində boksçu 15 döyüş keçirib və bütün rəqiblərini nokautla məğlub edib. Elə həmin il Tayson sətəlcəm səbəbiylə 76 yaşında vəfat edən müəllimi D'Amatonu itirdi. Bu, gənc boksçu üçün ağır zərbə oldu.
“Zahirən lazım olan hər şeyi etməyə davam etsəm də, ruhın sınmışdım, özümə inamımı itirdim. Mən həqiqətən vacib bir şey edə bilmədim. Düşünmürəm ki, Cusun ölümündən sonra heç əvvəlki kimi ola bilməyəcəm. Əslində o öləndə mən ona çox qəzəblənmişdim. Mənim üçün çox kədərli və çətin idi. Əgər o, əvvəllər həkimə müraciət etsəydi, sağ qala bilərdi və hələ də məni qoruya bilərdi”, – Taysonun bioqrafiyasından bir hissə.
1986-cı ilin noyabrında Tayson ilk titul döyüşünü Trevor Berbiklə keçirdi və bu döyüşdə ikinci raundda qalib gəldi və WBC çempionu oldu. Bu, peşəkar karyerasının 28-ci görüşündə boksçu bir anda iki dünya rekordu qoydu: o, ağır çəki üzrə ən gənc çempion idi və dəqiq zərbə ilə rəqibini üç dəfə yerə uzada bilmişdi.
1987-ci ilin avqustunda Mayk 31-ci peşəkar döyüşünü keçirdi, Toni Takerə qalib gəldi və ağır çəkidə mütləq dünya çempionu titulunu aldı. 1988-ci ilin iyununda Tayson rekordunu 35-ci dəfə təkrarladı. Maykl Spinsi nokaut etdi və WBC, WBA, IBF kəmərlərinə The Ring-ə görə dünya titulunu əlavə etdi.
1989-cu ildə boksçu karyerasının əvvəlindən qələbə seriyasını 37 döyüşə çatdırdı. Bundan sonra Mayk ulduz xəstəliyinə tutuldu. O barlarda və klublarda vaxt keçirdi və demək olar ki məşq etmirdi.
Nəticədə, Mayk karyerasında ilk məğlubiyyətini 1990-cı ilin fevralında aldı - Yaponiyada Ceyms Buster Duqlasla döyüşün 10-cu raundunda nokaut oldu.
Bu məyusluq boks tarixində böyük sensasiya hesab olunur. Məğlubiyyətdən sonra Tayson klinikaya getdi və alkoqolizmdən müalicə olundu.
1991-ci ilin ortalarında 41-1 rekordu ilə Maykın karyerasının sonrakı inkişafını həbslə dayandırıldı. 1992-ci ildə o, zorlamada təqsirli bilinərək 6 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib, bunun üçünü dəmir barmaqlıqlar arxasında keçirib. 1995-ci ildə həbsdən çıxandan sonra Tayson peşəkar boksa qayıtdı və avqustda döyüşdü. Onun qayıdışı ilin hadisəsi adlandırıldı.
1996-cı ilin martında Mayk Frank Bruno ilə döyüşdə WBC çempionluğunu bərpa etdi. Həmin ilin sentyabrında boksçu Brüs Seldonla qarşıdurmada WBA titulunu qazandı. Bu döyüş boksçuya 25 milyon dollar qazandırıb.
1996-cı ilin noyabrında Tayson Ring nəşrinə görə ilin döyüşü kimi tanınan Evander Holyfield ilə döyüşdü. Holifild döyüşdə 11-ci raundda texniki nokautla qalib gəlib. Mayk karyerasında ikinci məğlubiyyətini aldı (45 qələbədən sonra) və WBA kəmərini itirdi.
1997-ci ilin iyununda Tayson və Holifild böyük qalmaqalla başa çatan daha bir döyüş keçirdilər. Üçüncü raundda Mayk Evanderin qulağının bir hissəsini dişlədi, mühafizəçilər və polisin müdaxilə etməsi ilə yekunlaşan dava düşdü.
Nəticədə Tayson diskvalifikasiya edilib. Atletika Komissiyası onun boks lisenziyasını ləğv edib və onu 3 milyon dollar cərimələdi.
1998-ci ilin oktyabrında Maykın lisenziyası geri qaytarıldı. Ancaq boksçu praktiki olaraq məşqə getmədi və yalnız ən reytinqli döyüşlərdə iştirak etdi.
2000-ci ilin payızında daha bir qalmaqal baş verdi. Oktyabr ayında Tayson Anjey Qolota ilə döyüşdə qalib gələrək onu ilk raundda yıxıb. Lakin tezliklə boksçunun dopinq testinin nəticələri onun qanında qadağan olunmuş maddələrin olduğunu göstərdi. Döyüş etibarsız sayılıb.
2002-ci ilin iyununda Tayson və Lennoks Lyuis 106,9 milyon dollar qazanaraq o vaxt boks tarixində ən çox gəlir gətirən döyüşü keçirdilər. Lyuis WBC, IBF, IBO kəmərlərini qorudu və səkkizinci raundda nokautla qalib gələrək boş qalan The Ring titulunu qazandı. Mayk karyerasında dördüncü məğlubiyyətini aldı (49 qələbə və 2 döyüş etibarsız elan edildi). Hər iki boksçuya 35 milyon dollar pul aldı.
2005-ci ilin iyununda Tayson rinqdə Kevin Makbrayd ilə görüşdü, lakin 6-cı raundda mübarizəni davam etdirməkdən imtina etdi. Bu döyüşdən sonra Mayk idman karyerasını başa vurduğunu açıqlayıb.
Boksçu 1992-cı ildə İslamı qəbul edib və Malik Əbdül Əziz adını alıb.
“Məndə bir çox dinlərə xas xüsusiyyətlər var, amma mən müsəlmanam. Müəyyən şeyləri bu və ya digər şəkildə söylədiyim üçün insanlar mənim bu və ya digər dinə mənsub olduğumu düşünə bilərlər. Mən müsəlmanam. Mən bacardığım qədər ibadət edirəm. Öləndə müsəlman olaraq öləcəyəm. Allahı inkar etmək mənim üçün axmaqlıqdır”-deyə o öz xatirələrində yazıb.
