Bakı,AzerVoice
Heydər Camal1947-ci ildə, Moskvada Moskvada azərbaycanlı və rus ailəsində doğulub.
Onun atası, Cahid Camal (1928–2011), Rusiya Federasiyasının Əməkdar Rəssamı, Azərbaycanın Ağdam rayonunun Gülablı kəndində anadan olub. O, Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbində təhsil alıb və Moskva Surikov adına Rəssamlıq İnstitutunu rəssamlıq ixtisası üzrə bitirib. 1957-ci ildən SSRİ Rəssamlar İttifaqının üzvü olub və əvvəlcə Moskva Memarlıq İnstitutu, sonra isə Stroqanov adına Rəssamlıq və Dizayn İnstitutunda dərs deyib.
1977-ci ildən başlayaraq, Cahid Camal A. Kosıgin adına Moskva Dövlət Texnologiya Universitetində işləyib, burada əvvəlcə dosent, daha sonra rəsm və rəngkarlıq kafedrasının professoru vəzifəsində çalışıb. 1982–2006-cı illər arasında 24 il ərzində tətbiqi incəsənət fakültəsinin dekan müavini olub.
Atasının babası əvvəlcə Zaqafqaziya Respublikasının NKVD-də banditizmə qarşı mübarizə şöbəsinə rəhbərlik edib, Böyük Vətən Müharibəsi zamanı Qarabağın hərbi komissarı olub, sonra isə Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsinin sədri vəzifəsini tutub.
Anası — peşəkar at çapma ustası İrina Leonidovna Şapovalova idi. O, yırtıcı heyvanların məşqçisi idi. Anasının atası, Leonid Şapovalov, incəsənətşünas, pedaqoq, mədəniyyət nazirinin müavini, 1943–1950-ci illərdə Malı Teatrın direktoru olmuşdur.Ana tərəfdən Camal general Şepelevin birbaşa nəslindəndir.
Heydər Cəmala deyirdi ki, onun bütün əcdadları ya ateist, ya da aqnostik olublar. O, özünü əvvəldən azərbaycanlı kimi təqdim etdiyi üçün ətrafdakılardan uzaqlaşmağa çalışıb, çünki ətrafındakı insanlar müsəlman deyildilər. Daha sonra Camal İslamla bağlı kitablar oxumağa başlayıb. Nəticədə, H. Camalın fikrincə, İslam onun üçün özünüidentifikasiya platformasına çevrilib.
1965-ci ildə məktəbi bitirdikdən sonra Moskva Dövlət Universitetinin Şərq Dilləri İnstitutuna daxil olub. Lakin bir ildən sonra "burjua millətçiliyini təzahür etdirdiyi üçün" instituttan xaric edilib. Daha sonra tornaçı kimi işləyib və əlavə olaraq repetitorluqla məşğul olub, xarici dillər tədris edib. Təhsilini tamamlaya bilməyən Camal "Tibb" nəşriyyatında korrektorluq işi tapıb. Orada o, Moskva Dövlət Universitetinin biologiya fakültəsini bitirmiş İlya Moskvinlə tanış olub. Moskvin həmin nəşriyyatda psixiatriya üzrə ədəbiyyatla məşğul olan redaktor kimi çalışıb.
Camal tanışlarına deyirdi ki, Moskvin ona "yeni bir dünya açıb". Psixiatriyadan əlavə, Moskvin 1968-ci ilin əvvəlində Camalı "şizoid yeraltı" adlanan (Yujinskidə) qrup ilə tanış edib. Həmin vaxt Camal artıq evli idi (həyat yoldaşı pravoslav və çox dindar idi) və Orxan adlı oğlu böyüyürdü.
1979-cu ildə Tacikistan SSR-dəki islam dairələri ilə əlaqələr qurub. Eyni zamanda, filosof A. G. Duqin ilə birlikdə Yevgeni Qolovinin ətrafında toplanan ezoterik "SS-in Qara Ordeni" adlı qrupa qoşulub.
1988-ci ilin sonunda Camal, Duqinlə birlikdə "Yaddaş" cəmiyyətinə qoşulub və koordinasiya şurasının üzvü olub. Lakin bir ildən az bir müddət sonra o, cəmiyyətdən xaric edilib.
1989-cu ildən etibarən isə o, SSRİ-də İslam siyasi fəaliyyətində iştirak etməyə başlayıb.
Moskva Camalın hərəkətlərindən narazı olduğu üçün bir müddət
sonra onun güya şizofreniyadan əziyyət çəkdiyini iddia edib.
1986-cı ilin avqustundan 1989-cu ilin iyununa qədər Camal SSRİ
Daxili İşlər Nazirliyində şizofreniya diaqnozu ilə ikinci dərəcəli
əlilliklə qeydiyyata alınıb.
1990-cı ildə Heydər Camal Astraxan şəhərində İslamın Dirçəlişi
Partiyasının yaradılmasında iştirak edib və bu partiyanın sədr
müavini olub. Eyni ildə o, müstəqil informasiya mərkəzi "Təvhid"i
qurub və 1991-1993-cü illərdə "Əl-Vahdat" ("Birlik") qəzetini nəşr
edib. 1993-cü ildən isə "Ət-Təvhid" ("Tövhid") jurnalını nəşr
etməyə başlayıb.
Camal Tacikistanda vətəndaş müharibəsinin (1992–1993) şahidi və
iştirakçısı olub. 1993-cü ildə isə Xartum Konfransında iştirak
edib, burada "İslam Komitəsi" adlı beynəlxalq müsəlman təşkilatı
yaradılıb.
1995-ci ilin yayında o, "İnterregionallı İctimai Hərəkat - İslam
Komitəsi"ni yaratmış və başçılıq etmişdir.
1993-cü ildən 1996-cı ilə qədər Heydər Cəmal "İndi" verilişində İslam bölməsini aparıb. 1990-cı illərin sonu və 2000-ci illərin əvvəlində "Bütün Quran ayələri" adlı verilişi "Mədəniyyət" kanalında, "Min bir gün" verilişini isə RTR kanalında aparıb. Dinşünas R. A. Silantyev qeyd edir ki, "bu proqramların bağlanmasına, o cümlədən, marjinal filosof Heydər Camaliynin təsiri olub, çünki o, bu verilişləri öz ekstremist baxışlarını təbliğ etmək üçün istifadə etməkdən çəkinmirdi."
Camal 1998-ci ildə Moskva Dövlət Universitetinin fəlsəfə fakültəsində "Ənənə və həqiqət" mövzusunda mühazirələr oxuyub.
1999-cu ildə Dövlət Duması deputatlarının seçkilərində "Orduya
Dəstək Hərəkatı" siyasi blokunun siyahısından keçməyə çalışıb.
10 mart 2010-cu ildə isə Rusiya müxalifətinin "Putin
getməlidir" çağırışını imzalayıb.
Heydər Cəmal 2016-cı il dekabrın 5-nə keçən gecə Almatıda, müalicə aldığı yerdə vəfat edib. Televiziya jurnalisti Maksim Şevçenko ölümünə dair belə məlumat verib: "Heydər 2 aydan çox müddət ağır xərçəng formasına qarşı Almatıda mübarizə apardı. O, dəhşətli ağrılar hiss edirdi. Qazaxıstanlı həkimlər onu bu ağrılardan xilas etmək üçün əllərindən gələni etdilər. O, əvvəldən ölümünü bilirdi və özünə dəfn yeri kimi türk torpağını seçdi, müsəlman qardaşları və bacıları ilə bir yerdə. Ailəsi də onun Almatıda dəfn edilməsinə razılıq verdi. Əgər cəsədi Moskva göndərilsəydi, onu şəhərin kənarındakı müsəlman qəbiristanlığında dəfn edərdilər. Məncə, onun ruhu belə daha sakit olacaq."
Heydər Camal 6 dekabr 2016-cı ildə Almatıdakı Baganəşil qəbiristanlığında müsəlman adətinə uyğun olaraq dəfn edilib. Qazaxıstan Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin müftiinin sözlərinə görə, Camal həyatının sona çatdığı yerdə dəfn olunmasını istəyib və bu istək yerinə yetirilib.
Maksim Şevçenko, müasir dünya dinləri və siyasəti üzrə Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, Heydər Camal haqqında belə deyirdi:
"Heydər bizim dövrümüzün ən böyük intellektualı idi və onu
xatırlayacaqlar, çünki o, həmişə və hər şeydə həqiqət yolunu
izləyirdi. O, sümüyünə qədər müsəlman idi. İslam
onun üçün nəfəs aldığı hava, bədəni ilə hərəkət edən qan idi və
bütün fikirlərini, öz başa düşdüyü İslamla uyğunlaşdırırdı.
Eyni zamanda, Heydər dünya mədəniyyətinə açıq idi. Bir neçə
dili sərbəst bilirdi - ingilis, fransız, italyan, fars, türk, ərəb
və alman dillərində danışırdı. Rus dilini mükəmməl bilirdi, o,
möhtəşəm şair, möhtəşəm düşünür idi və onun fəlsəfi əsərləri,
siyasətşünaslıq üzrə əsərləri rus dilində düşüncələrin xəzinəsində
qalacaq.
Heydər, istismar sistemi, insan hüquqlarının pozulması, insanın sadəcə dövlətin əlində bir dişli çarx kimi baxıldığı sistemin prinsipial müxalifi idi. O, açıq şəkildə dövlətə, səhv və ədalətsiz hərəkətləri haqqında öz fikirlərini söyləyirdi. O, açıq şəkildə anti-kolonyal mübarizəni dəstəkləyirdi.
O, Allahdan başqa heç kəsdən qorxmazdı."
