BAKI, AzerVoice – Səlahəddin Əyyubi, İslam dünyasının ən böyük sərkərdələrindən biri və müsəlman mədəniyyətinin qəhrəmanı hesab edilir. O, Əyyubilər sülaləsinin qurucusu, Qüdsü səlibçilərdən azad edən lider və III Səlib yürüşünü dəf edən strateq kimi tarixdə əbədi iz qoymuşdur.
Uşaqlıq və Gənclik İlləri
Səlahəddin Əyyubi təxminən 1138-ci ildə müasir İraqın Tikrit şəhərində anadan olmuşdur. Onun ailəsinin kürd əsilli olduğu ehtimal edilir. Atası Nəcməddin Əyyub, Baalbek əyalətinin əmiri idi. Uşaq yaşlarında Səlahəddin Dəməşqə göndərilmiş və burada təhsil almışdır. On il ərzində Mosul və Hələbin səlcuqlu atabəyi Nurəddin Mahmud Zənginin sarayında yaşamış və burada həm dinşünaslıq, həm də hərbi biliklər əldə etmişdir.
İbtidai hərbi təhsilini
doğma əmisi Əsadəddin
Şirkuhdan almış, onunla birlikdə Misirdə Fatimi xilafətinə qarşı döyüşlərdə iştirak
etmişdir. 1169-cu
ildə Misirin vəziri təyin edilən Səlahəddin, ölkəni Qüds
səlibçi krallığının hücumlarından qorumaq və idarəçiliyi
möhkəmləndirmək üçün bir sıra islahatlar həyata keçirmişdir.
Misirdə Hakimiyyətə Yüksəlişi
Səlahəddinin vəzirliyi dövründə Misirdə tez-tez hökumət çevrilişləri baş verirdi və bir çox hökmdar qısa müddət ərzində dəyişirdi. Onun hakimiyyətinin ilk illərində şiə Fatimilərin təsiri hələ də güclü idi, lakin Səlahəddin sünni islama bağlılığı ilə fərqlənirdi.
1171-ci ildə Fatimi xilafətinin sonuncu xəlifəsi Əl-Ədid vəfat etdi və onun yerinə Abbasi xəlifəsi Əl-Müstədi taxta çıxarıldı. Bu hadisədən sonra Misirdə sünni islamı rəsmi məzhəb elan edildi və ölkə Abbasi xəlifəsinin hakimiyyəti altına keçdi. Bununla da Fatimi xilafətinin süqutu rəsmiləşdi və Səlahəddin Misirin yeganə hökmdarı oldu.
O, Misirin iqtisadiyyatını gücləndirdi, ordusunu
təkmilləşdirdi və siyasi sabitliyi təmin etdi. Atasının
məsləhətləri ilə Nurəddin
Zəngi ilə birbaşa qarşıdurmadan çəkinmiş, ancaq
1174-cü ildə Nurəddin
Zəngi vəfat etdikdən sonra, böyük hərbi əməliyyatlara
başlamışdır.
Səlibçilərə Qarşı Mübarizəsi
Səlahəddin iki dəfə – 1170 və 1172-ci illərdə, Qüds krallığının işğalına yönəlmiş kampaniyalardan kənarda qalmışdı. Onun əsas məqsədi ilk olaraq Suriyanı nəzarətə götürmək idi. Nurəddin Zənginin qəfil ölümü Səlahəddinlə onun arasında yaranmaqda olan qarşıdurmanın qarşısını aldı.
1174-cü ildə Dəməşqə daxil olan Səlahəddin, şəhərin elitası tərəfindən rəğbətlə qarşılandı. Hakimiyyətini möhkəmləndirmək üçün o, Nurəddin Zənginin dul həyat yoldaşı ilə evləndi və 1176-cı ildə Hələbi, 1186-cı ildə isə Mosulu öz hakimiyyəti altına aldı.
1187-ci ildə Səlahəddinin ordusu Hattin döyüşündə Qüds səlibçilərini məğlub etdi. Bu döyüş səlib yürüşləri tarixində dönüş nöqtəsi hesab edilir. Müsəlman ordusu səlibçiləri darmadağın etmiş, əsir götürülən Reynald de Şatiyon isə şəxsən Səlahəddin tərəfindən edam edilmişdir.
1187-ci il oktyabrın 2-də 88 il xristianların nəzarətində olan Qüds Səlahəddinin ordusu tərəfindən azad edildi.
Səlahəddin səlibçilərə
qarşı daha geniş hücumlar edərək demək olar ki, bütün işğal olunmuş
müsəlman torpaqlarını geri qaytarmışdır.
III Səlib Yürüşü və I Riçardla Qarşıdurma
Hattin döyüşündə məğlubiyyətdən sonra Avropa liderləri III Səlib Yürüşünü başlatdılar. İngiltərə və Fransada "Səlahəddin vergisi" yığılaraq yeni səlib ordusu təşkil edildi. İngiltərə kralı I Riçard (Şirürəkli Riçard) bu yürüşə rəhbərlik edirdi.
1191-ci ildə I Riçard Ərsuf döyüşündə Səlahəddinin ordusunu məğlub etdi. Lakin onların münasibətləri yalnız hərbi rəqabətdən ibarət deyildi. Səlahəddin Riçardın döyüş zamanı yaralandığını eşitdikdə, ona şəxsi həkimini göndərmiş, hətta bir dəfə atını itirdikdə ona iki yeni at göndərmişdi.
1192-ci ildə Ramla müqaviləsi bağlandı. Bu müqaviləyə əsasən:
- Qüds müsəlmanların əlində qalmalı,
- Xristian zəvvarlara şəhərə maneəsiz giriş verilməli idi.
Ölümü
1193-cü il martın 4-də Səlahəddin Əyyubi vəfat etdi. Ölümündən sonra onun xəzinəsi açıldıqda məlum oldu ki, bütün varidatını xeyriyyə işlərinə sərf etdiyi üçün dəfn mərasiminə belə pul qalmamışdı.
O, yalnız böyük bir imperiya
qurmaqla deyil, həm də ədalətli, səxavətli və mərhəmətli hökmdar kimi tarixdə iz
qoymuşdur.
Səlahəddin Əyyubinin Məşhur Sözləri
"Əgər bir ölkədə biliyə dəyər verilmir və saz çalanlar alimlərdən daha hörmətlidirsə, o ölkədə yaşayan hər kəsin həyatı təhlükə altındadır."
"Qüds işğal altında, mən necə gülüm?"
"Dostları ilə mübarizə aparanlar düşmənləri ilə vuruşa bilməzlər."
"Ölümdən qorxuruqsa, niyə evimizdə oturub uşaqlarımızla əylənmədik, orduda xidmətə gəldik? Bizim vəzifəmiz düşmənin sayını müqayisə etmək deyil, ona qarşı vuruşmaqdır."
"Silahın paslanırsa,
bil ki, imanımız da paslanır. Mömin heç vaxt haqsızlığa dözə
bilməz."
YEKUN
Səlahəddin Əyyubi, müsəlman dünyasının ən güclü sərkərdələrindən
biri olmuş, Qüdsü səlibçilərdən azad edərək tarixin gedişatını
dəyişdirmişdir. Onun adı, ədalət, səxavət və mübariz ruhun simvolu
olaraq tarixdə əbədi qalacaqdır.
