BAKI,AzerVoice
"Koma" sözü yunanca dərin yuxu mənasını verən tibbi termin olub, insanın dərin şüursuz vəziyyətini ifadə edir. Bu vəziyyətdə olan şəxs oyanmır, ətrafına reaksiya vermir və xarici qıcıqlara cavab göstərmir. Koma adətən beyin zədəsi, insult, şəkər xəstəliyi, zəhərlənmə və ya digər ciddi tibbi hallar nəticəsində yaranır.
Koma, beyinin şüur, düşünmə və çevrə ilə əlaqə qurma qabiliyyətinin ciddi şəkildə itirildiyi bir vəziyyətdir. Koma vəziyyətində olan şəxs dərin yuxu halında olur və heç bir reaksiya vermir. Şəxsin fizioloji funksiyaları (nəfəs alma, qan dövranı) davam edir, amma şüur fəaliyyəti itir. Komada olan şəxs ətraf mühitə heç bir cavab vermir, lakin bəzi hallarda bədən funksiyaları avtomatik olaraq davam edir.
Maksimal koma müddəti:
Komanın müddəti fərqli ola bilər və şəxsə, komanın səbəbinə və tibb
müdaxiləsinin növünə bağlıdır. Bir çox koma vəziyyətində, əgər
beyin funksiyaları müəyyən bir müddət ərzində bərpa olunmazsa, şəxs
ölə bilər və ya qalıcı beyin zədələnməsi ilə üzləşə bilər. Şiddətli
koma vəziyyətində, şəxs 4 həftə və daha uzun müddət şüursuz
qalarsa, bəzən "uzunmüddətli koma" olaraq adlandırılır. Lakin, koma
vəziyyətinin nə qədər davam edəcəyi hər xəstədə fərqlidir.
Komanın növləri:
Sünii koma: Tibbi məqsədlə, bəzən beyin şişləri və ya
travmaların müalicəsi üçün həkimlər tərəfindən komaya salınır.
Şəxsin şüuru süni şəkildə itirilir və bədən fiziki olaraq
qorunur.
Travmatik koma: Beynin fiziki travmalara, məsələn, baş zədələnməsi nəticəsində baş verir.
Metabolik koma: Hipoglisemiya (aşağı şəkər), elektrolit balanssızlığı və ya böyrək çatışmazlığı kimi metabolik pozuntular nəticəsində yaranır.
Beyin zədələnməsi və ya beyin qanaması: Beyindəki qanama, infarkt və ya iltihab nəticəsində ortaya çıxan koma növüdür.
Beyin şişi və ya infeksiya: Meningit, ensefalit və ya beyin şişləri kimi hallarda baş verir.
Komada hissiyyat
Komada olan şəxsin hissiyyatı əhəmiyyətli dərəcədə zədələnmiş olur.
Lakin bəzi hallarda, koma vəziyyətində olan insanlar bəzi xarici
stimul və ya ağrıya reaksiyalar verə bilərlər (bu, "minimal
qavrayış" olaraq bilinən bir haldır). Lakin şüur tamamilə
itirildiyi üçün, şəxs çevrəsindəki hadisələri anlaya bilməz. Bəzi
komada olan şəxslər ağrıya və ya səsə əks reaksiya verə bilər, amma
buna baxmayaraq, əslində bu reaksiya iradi deyil, bədən
funksiyalarının avtomatik nəticəsidir.
Komadan çıxma anı: Komadan çıxma anı adətən həkimlər tərəfindən monitorinq edilərək, şəxs şüurunu bərpa etməyə başladığında müəyyən edilir. Bu proses çox vaxt olur və şəxsin beyninin hansı hissələrinin işə düşməsindən asılı olaraq dəyişir. Şüur bərpa edildikdə, şəxs ətraf mühiti anlaya və bədəninə nəzarət etməyə başlayır. Komadan çıxmaq bəzən bir neçə saat, gün və ya həftə çəkə bilər.
Komadan çıxma müddəti: Komadan çıxma müddəti fərqli ola bilər və şəxsə bağlıdır. Bu müddət, koma növünə, səbəblərə və beynin nə qədər zədələndiyinə bağlı olaraq dəyişir. Qısa müddətli komalardan sonra, şəxs adətən bir neçə gün ərzində şüurunu bərpa edir, lakin uzun müddətli komalar daha uzun müalicə müddəti tələb edə bilər. Komadan çıxma müddəti hər şəxsdə fərqli olur.
Koma sonrası orqanizm: Komadan sonra orqanizmin
bərpası uzun və çətin bir proses ola bilər. Beyin funksiyalarının
bərpa olunması, fiziki və zehni reabilitasiya ilə əlaqəli bir
prosesdir. Komadan çıxan şəxsin reabilitasiyası, əzələlərin
zəifləməsi, hərəkət pozuntuları və ya digər psixoloji problemləri
aradan qaldırmağa yönəlmişdir. Bəzi insanlar komadan sonra
əzələlərin zəifləməsi, yaddaş itməsi və şüurda dəyişikliklər
yaşayırlar. Bu proses, fizioterapiya, psixoloji dəstək və digər
müalicə üsulları ilə dəstəklənir.
