BAKI,AzerVoice
Quduzluq, sinir sistemini zədələyən və ölümcül nəticələnə bilən virus infeksiyasıdır. Bu xəstəlik əsasən yoluxmuş heyvanın dişləməsi və ya tüpürcəyi vasitəsilə yayılır. Virus insanın və heyvanların mərkəzi sinir sisteminə hücum edir, beyində iltihaba səbəb olur və müalicə olunmadıqda demək olar ki, həmişə ölümə gətirib çıxarır.
Səbəbləri və Yoluxma Yolları
Quduzluq Rabies virusu tərəfindən törədilir və əsasən aşağıdakı yollarla yoluxur:
Heyvan dişləməsi – Ən çox rast gəlinən yoluxma formasıdır. Xəstə heyvan insanı dişləyərkən virusun tüpürcəkdə olan hissəcikləri qan dövranına keçir.
Tüpürcək vasitəsilə keçid – Quduz heyvanın tüpürcəyi açıq yara və ya selikli qişalara (göz, ağız, burun) düşərsə, virus yoluxa bilər.
Orqan transplantasiyası – Nadir hallarda, quduzluq olan şəxsdən orqan köçürülməsi ilə də yoluxma baş verə bilər.
Ən çox quduzluq yayan heyvanlar:
Köpəklər (dünyada ən geniş yayılmış mənbədir)
Yarasa
Canavar, tülkü, çaqqal, rakun, skuns və bəzi vəhşi pişiklər
Simptomları
Quduzluğun ilkin əlamətləri qripə bənzəyə bilər, lakin virus sinir
sistemini ələ keçirdikcə simptomlar daha ağırlaşır. Xəstəlik əsasən
iki formada özünü göstərir:
1. Hiperaktiv (Aqressiv) Quduzluq
Su qorxusu (hidrofobiya) – Xəstələr su içə bilmir və hətta su
səsinə belə həssas reaksiya verirlər.
Hava qorxusu (aerofobiya) – Hətta yüngül hava axını belə spazmlara
səbəb olur.
Agresiya, hiperaktivlik, əsəbilik
Halüsinasiyalar və çaşqınlıq
Əzələ spazmları və iflic
2. Sakit (Paralitik) Quduzluq
Ətraflarda və tədricən bədəndə iflic
Səssizlik və apatiya
Tənəffüs çətinlikləri
Şüurun yavaş-yavaş itməsi
Əksər hallarda xəstəliyin son mərhələsi komaya girmək və
ürək-tənəffüs dayanması ilə nəticələnir.
Təhlükəsi və Müalicəsi
Quduzluq əgər simptomlar başlayandan sonra müalicə olunmazsa 100% ölümcül ola bilər. Buna görə də, profilaktika və erkən müdaxilə həyati əhəmiyyət daşıyır.
Müalicə və qorunma yolları:
Dişləmədən sonra ilk 15 dəqiqə ərzində yaralı yeri sabun və su
ilə yumaq virus yükünü azalda bilər.
Peyvənd proqramı – Quduzluğa qarşı peyvənd simptomlar başlamadan
əvvəl vurulsa, insanın sağ qalma şansı var.
Quduz heyvan dişlədikdən sonra Paster müalicəsi (antirabik vaksin +
immunoqlobulin) qəbul etmək lazımdır.
Tarixi və Quduzluq Haqqında Maraqlı Faktlar
Tarixdə quduzluq ilk dəfə harada rast gəlinib?
Quduzluq min illərdir məlum olan xəstəliklərdən biridir. Tarixi mənbələrə əsasən, xəstəliyin ilk təsviri e.ə. 2300-cü ildə Mesopotamiyada tapılıb. O dövrdə quduzluğun şeytanın təsiri olduğuna inanılırdı.
Quduzluqdan ölən məşhur şəxs varmı?
Bəli, tarixi mənbələrdə quduzluqdan ölən məşhur insanlar haqqında məlumat var:
Demyan İvanov (Rus yazıçısı) – XIX əsrdə quduzluqdan dünyasını
dəyişib.
Jean-Baptiste Boule (fransız riyaziyyatçısı) – XVIII əsrdə quduz
bir it tərəfindən dişlənib və xəstəlikdən ölüb.
Quduzluğa qarşı ilk peyvənd kim tərəfindən hazırlanıb?
Xəstəlik uzun illər ölüm hökmü kimi qəbul edilsə də, 1885-ci ildə fransız alim Lui Paster (Louis Pasteur) ilk uğurlu quduzluq peyvəndini hazırladı. İlk dəfə o, bu peyvəndi Joseph Meister adlı bir oğlana tətbiq etdi və uşaq sağ qaldı.
Quduzluq insan üçün ölümcül xəstəlik olsa da, vaxtında görülən tədbirlər və peyvəndlə onun qarşısını almaq mümkündür.
