BAKI,
AzerVoice
Özünəinam yalnız təriflə yox, real təcrübə və uğurlarla formalaşır.
Mütəxəssislər bildirir ki, şişirdilmiş komplimentlər uşaqlarda inam
hissini artırmaq əvəzinə, onların uğur və bacarıq anlayışına mənfi
təsir göstərə bilər.
AzerVoice xəbər verir ki, valideynlər övladlarını
motivasiya etmək məqsədilə tez-tez təriflərdən istifadə edirlər.
Lakin bu təriflərin həddi aşması uşaqlarda daxili motivasiyanı
zəiflədərək, onların xarici təsdiqə olan asılılığını artıra
bilər.
Uşaq eksperti və Uşaq İnkişafı Mütəxəssisi Ayşegül Koçalı
"Doğru zamanda və düzgün şəkildə verilən təriflər uşaqlar üçün
motivasiya mənbəyi ola bilər, lakin davamlı və şişirdilmiş təriflər
uşağın real bacarıqlarını dərk etməsinə mane olur. Ən təsirli
öyrənmə üsulu yaşayaraq öyrənməkdir. Uşaq təcrübə qazandıqca öz
potensialına daha çox inanır. Ancaq onu hər addımda həddindən artıq
təriflədikdə, o, öz qabiliyyətlərini real qiymətləndirməkdə
çətinlik çəkə bilər” - deyəbildirir.
Koçalı əlavə edir ki, uşağın inkişafında əsas olan onun problemləri həll etmək bacarığı və səhvlərindən nəticə çıxara bilməsidir.
Şişirdilmiş təriflər uşaqlarda hansı problemlərə səbəb ola bilər?
Mütəxəssislər bildirirlər ki, bəzi valideynlər uşaqlarının bacarıqlarını daim tərifləməyi sevgi və dəstək göstərmək kimi qəbul edirlər. Ancaq bu yanaşma uşağın psixologiyasına mənfi təsir göstərə bilər.
Məsələn, "Sən nə qədər ağıllısan!" ifadəsi, ilk baxışdan günahsız görünsə də, uşaqda daxili narahatlıq yarada bilər. Çünki uşaq bir müddət sonra bu ağıllılığını sübut etmək məcburiyyətində hiss edə və uğursuz olduqda "Bəlkə də, mən əslində ağıllı deyiləm" düşüncəsinə qapıla bilər. Bu isə onun gələcəkdə uğursuzluqlardan qorxmasına və çətinliklərdən yayınmasına səbəb ola bilər.
Koçalı valideynlərə tövsiyə edir ki, tərif zamanı uşağın anadangəlmə istedadından çox, onun göstərdiyi səyi qiymətləndirsinlər. Məsələn, “Sən çox ağıllısan!” demək əvəzinə, “Bu problemi həll etmək üçün çox çalışdın!” ifadəsi daha düzgün olar. Bu yanaşma uşağa uğurun zəhmət və səy nəticəsində əldə edildiyini öyrədir.
Səhvlərdən qorxmamaq - Özünəinamın açarıdır
Bəzi valideynlər uşaqlarını səhv etməkdən qorumağa çalışsalar da, bu yanaşma onların özünəinamını inkişaf etdirməyə mane ola bilər. Koçalı bildirir ki, səhvlər öyrənmə prosesinin ayrılmaz hissəsidir və uşağın inkişafına mühüm töhfə verir.
“Səhv etdiyi zaman tənqid və ya qınaqla üzləşməyən, bunun əvəzinə həll yolları düşünən və yenidən cəhd etməyə cəsarət edən uşaq, əslində, real həyatda daha uğurlu olur.” -deyən Koçalı vurğulayır ki, valideynlər uşaqlarını həddən artıq qorumaq əvəzinə, onları problemlərlə mübarizə aparmağa təşviq etməlidirlər.
Koçalı valideynlərə təkcə nəticəni deyil, proses boyunca uşağın göstərdiyi səyi qiymətləndirməyi də tövsiyə edir. Sadəcə ‘Afərin, qazandın!’ demək kifayət deyil. Daha çox ‘Sən bu tapşırığı yerinə yetirmək üçün çox çalışdın’, ‘Problemlərlə üzləşməyə davam etdin və sonda həll yolu tapdın’ kimi ifadələrdən istifadə etmək daha faydalıdır. Bu, uşağın özünəinamını qoruyaraq inkişaf etməsinə kömək edir.
Tərif uşağa etiket yox, stimul olmalıdır
Tədqiqatlar göstərir ki, uşaqlar təriflərə alışdıqca, onların real dünyada çətinliklərlə qarşılaşdıqda uğursuzluğa dözümləri azalır. Onlar daim mükafat gözlədikləri üçün daxili motivasiyaları zəifləyir və yeni bacarıqları sınamağa cəsarət etmirlər.
Ekspert bildirir ki, "Sən ən yaxşısan!" kimi şişirdilmiş təriflər uşağı həddindən artıq özünəinamlı və narsist edə bilər. Bu halda uşaq özünü digərlərindən üstün görməyə başlayır və başqalarının hiss və hüquqlarına hörmət etməyə bilər.
Qeyd edək ki, mütəxəssislər özünəinamın təriflə yox, real təcrübə və uğurlarla inkişaf etdiyini vurğulayırlar. Valideynlərin məqsədi uşaqlarına həqiqi dəyər hissi aşılamaq və onları qarşılaşacaqları çətinliklərə hazırlamaq olmalıdır.
