BAKI,AzerVoice, Analitik Təhlil Mərkəzi
İraq Baş naziri Məhəmməd Şiya Sudani, bu gün rəsmi olaraq Həşdi Şaabi (HƏŞD) üzvlərinin xidmət və təqaüd qanununu parlamentdən geri çəkib. Bu qərar, bəzi siyasi qüvvələrin qanun layihəsini parlament iclaslarını əngəlləmək üçün istifadə etməsindən sonra verilib.
Son bir ay ərzində İraq parlamentində, xüsusilə də hakim Şiə Koordinasiya Çərçivəsi blokunda HƏŞD təqaüd qanunu ilə bağlı ciddi fikir ayrılıqları yaranıb. Bu mübahisələr parlament iclaslarının keçirilməsinə mane olur, baxmayaraq ki, gündəmdə onlarla başqa qanun layihəsi var.
Qanunun geri çəkilməsinin səbəbləri nədir?
İraq parlamentinin üzvü Mustafa Əs-Sənd özünün "Facebook" hesabında Sudani hökumətinin HƏŞD-in təqaüd qanununu rəsmi olaraq parlamentdən geri çəkdiyini bildirib, lakin detallara yer verməyib.
Koordinasiya Çərçivəsinin yüksək vəzifəli mənbələri İraqın "Şəfəq News" agentliyinə açıqlamalarında qanunun geri çəkilməsinin səbəbini siyasi gərginliyi azaltmaqla izah ediblər. Onların fikrincə, parlament iclaslarının keçirilməsi artıq HƏŞD qanununun gündəliyə salınmasından asılı vəziyyətə düşüb.
Eyni zamanda, qanunun əsas mübahisəli məqamı olan təqaüd yaşı ilə bağlı daxili razılaşma hələ də əldə olunmayıb. Fəllah Əl-Fəyazın vəzifəsində qalmasını təmin edəcək düzəlişlərin edilməsi də əsas müzakirə mövzusuna çevrilib. Qanunun yenidən müzakirəyə çıxarılması "vahid paket" konsepsiyası ilə, yəni digər qanunlarla birlikdə nəzərdən keçirilə bilər. Bu proses Məsuliyyət və Ədalət Qanunu və Hələbçənin vilayət statusu alması ilə bağlı qanun layihəsi ilə birlikdə həyata keçirilə bilər.
Haşdi Şəbi qanununun geri çəkilməsi: İki fərqli baxış
Bu qərar müxtəlif reaksiyalara səbəb olub:
Bəzi siyasətçilər və ekspertlər bu addımı qanunun yenidən nəzərdən keçirilməsi və ölkənin maraqlarına daha uyğun şəkildə hazırlanması üçün müsbət bir fürsət hesab edirlər.
Digərləri isə bunun HƏŞD üzvlərinin hüquqlarına qarşı bir addım olduğunu və təşkilatın gələcəyi üçün qeyri-müəyyənlik yaratdığını düşünürlər.
İraq parlamentində böhran və iclasların ləğvi
İraq parlamentində uzun müddətdir davam edən qanuni kvorum problemi səbəbindən iclaslar keçirilmir. Sonuncu dəfə 16 fevralda parlament iclası təşkil edilməyə cəhd edilsə də, bu, siyasi fraksiyalar arasındakı gərginlik səbəbindən mümkün olmayıb. Ramazan ayının başlaması da parlament iclaslarının təxirə salınmasına əlavə səbəb olub.
İraq parlamentinin müstəqil deputatı Cavad Əl-Yəsari, bu gün keçiriləcək iclasın da, əvvəlki iclaslar kimi, baş tutmayacağını bildirib. Çünki çoxsaylı deputatlar, xüsusilə də Koordinasiya Çərçivəsi bloku, HƏŞD qanununun gündəliyə salınmamasına etiraz olaraq iclasları boykot edir.
Yəsari vurğulayıb ki, parlamentin Ramazan ayı boyunca toplanması çox çətin görünür və iclasların ancaq Ramazan bayramından sonra yenidən keçirilə biləcəyi ehtimal olunur.
İraq parlamentinin buraxılması gündəmdədir
İraqın siyasi böhranı dərinləşdikcə, bəzi siyasətçilər parlamentin buraxılması və növbədənkənar seçkilərə gedilməsi məsələsini gündəmə gətirirlər. Müstəqil deputat Hüseyn Əs-Səbəri İraq parlamentinin buraxılması və yeni seçkilərin keçirilməsi üçün təzyiqlərin artdığını bildirib.
İraq Konstitusiyasının 64-cü maddəsinə əsasən, parlament iki yolla buraxıla bilər:
Baş nazirin və parlament sədrinin razılığı ilə parlamentin buraxılması.
Parlament üzvlərinin üçdə birinin tələbi ilə səsvermə keçirilməsi və əksəriyyətin dəstəyi ilə parlamentin buraxılması.
Haşdi Şəbi qanunu ətrafında siyasi gərginlik
İraq parlamenti 8 mart iclasında da kvorumun tamamlanmaması səbəbindən fəaliyyətini davam etdirə bilməyib. Buna səbəb isə Sadiqun bloku və Hüquq Dövləti Koalisiyasının deputatlarının HƏŞD qanununun gündəliyə salınmaması səbəbindən iclasları boykot etməsi olub.
Bu vəziyyət İraq siyasətində geniş tənqidlərə səbəb olub. Bir çox deputat və siyasi qruplar parlament rəhbərliyini günahlandıraraq, iclasların məqsədli şəkildə ləngidildiyini bildirirlər. Xüsusilə də böyük əhəmiyyət kəsb edən qanunlar, o cümlədən HƏŞD qanunu, dövlət büdcəsi və mülki xidmətlər qanunu kimi məsələlərin parlamentdə müzakirə edilməsi tələb olunur.
HƏŞD qanunu niyə bu qədər mübahisəlidir?
HƏŞD qanunu, əsasən təqaüd yaşı, maaş tavanları və təşkilati dəyişikliklər kimi əsas məsələləri tənzimləməlidir. Lakin qanunla bağlı Koordinasiya Çərçivəsinin daxilində ciddi fikir ayrılığı var:
Birinci qrup – Hüquq Dövləti Koalisiyası (Nuri Əl-Maliki) və Əsəib Əhl Əl-Haqq (Qeys Əl-Xəzali) fraksiyaları, qanunun dəyişdirilmədən qəbul edilməsini istəyir. Onlar, bu qanunun minlərlə HƏŞD döyüşçüsünün sosial hüquqlarını təmin etdiyini və təşkilatın güclü qalması üçün vacib olduğunu bildirirlər.
İkinci qrup – Bədr Təşkilatı (Hadi Əl-Əmiri) və digər Koordinasiya Çərçivəsi fraksiyaları, qanuna Faleh Əl-Fəyazın vəzifədə qalmasını təmin edəcək düzəlişlər əlavə edilməsini istəyir. Onların fikrincə, yeni və sərt bir liderin təyin olunması hökuməti beynəlxalq arenada çətin vəziyyətə sala bilər.
HƏŞD qanunu ətrafında davam edən mübahisələr İraq siyasətində gərginliyi artırmaqda davam edir. Parlamentin fəaliyyətinin iflic olması, siyasi böhranı daha da dərinləşdirir və hətta erkən seçkilərin keçirilməsi ehtimalını gündəmə gətirir. Əl-Sudani hökumətinin qanunu geri çəkməsi, vəziyyəti yumşaltmaq məqsədi daşısa da, mübahisələrin yaxın zamanda bitəcəyi görünmür.
