ABŞ cinayətləri haqqında nələri bilirik?

BAKI,AzerVoice Analitik Təhlil Mərkəzi

ABŞ-ın tarix boyunca müxtəlif ölkələrdə və regionlarda həyata keçirdiyi hərbi, siyasi və iqtisadi müdaxilələr çox sayda insan itkisi, əziyyət və hüquq pozuntularına səbəb olub. Aşağıda ABŞ-ın tanınmış cinayətləri və müdaxilələri bir-bir sadalanır:

Yerli Amerika Xalqlarının Soyqırımı (17-19-cu əsrlər)

ABŞ-ın qurulması ilə yerli Amerika tayfaları zorla torpaqlarından qovuldu. Onların əraziləri işğal edildi, qətliamlar törədildi və kütləvi şəkildə xəstəliklərə məruz qoyuldular.

• "Trail of Tears" (Gözyaşı Yolu) (1830-1838): ABŞ hökuməti 100 mindən çox yerli amerikalını məcburi şəkildə Qərbə sürgün etdi, 15-20 min yerli yolda aclıq və xəstəlikdən öldü.

• Sand Creek Qətliamı (1864): ABŞ ordusu Koloradoda bir kəndə hücum edərək 230-dan çox qadın, uşaq və yaşlını qətlə yetirdi.

• Wounded Knee Qətliamı (1890): ABŞ ordusu 300-dən çox silahsız yerli amerikalını öldürdü.

Filippin-Amerika Müharibəsi (1899-1902)

Filippinlilər ABŞ-ın nəzarətini qəbul etmədikləri üçün ABŞ ordusu tərəfindən ağır repressiyalara məruz qaldılar.

• 200 mindən çox mülki insan öldürüldü.

• ABŞ hərbçiləri kəndləri yandırdı və insanları işgəncə verdi.

Hiroşima və Naqasaki Atom Bombaları (1945)

İkinci Dünya Müharibəsində ABŞ Yaponiyanın iki şəhərinə atom bombası atdı.

• Hiroşima (6 avqust 1945): 140 min insan öldü.

• Naqasaki (9 avqust 1945): 80 min insan öldü.

• Bombanın təsiri nəticəsində on minlərlə insan radiasiya xəstəliklərindən əziyyət çəkdi.

Vyetnam Müharibəsi və My Lai Qətliamı (1968)

ABŞ Vyetnam müharibəsində milyonlarla insanın ölümünə səbəb oldu.

• My Lai Qətliamı (1968): ABŞ əsgərləri 500-dən çox qadın, uşaq və yaşlını qətlə yetirdi.

• Kimyəvi silahlar, o cümlədən "Agent Orange" istifadə edərək nəsillər boyu genetik mutasiyalara səbəb oldu.

Koreya Müharibəsi və No Gun Ri Qətliamı (1950-1953)

• No Gun Ri Qətliamı (1950): ABŞ əsgərləri 400-500 koreyalı qaçqını öldürdü.

• Müharibə zamanı ABŞ 3 milyona yaxın insanın ölümünə səbəb oldu.

İraq Müharibəsi və Əbu Qreyb İşgəncələri (2003-2011)

ABŞ "Kütləvi qırğın silahları var" yalanı ilə İraqa hücum etdi.

• 1 milyondan çox iraqlı öldürüldü.

• Əbu Qreyb həbsxanası: ABŞ əsgərləri iraqlılara ağır işgəncələr verdilər.

Əfqanıstanda Mülki Əhalinin Öldürülməsi (2001-2021)

• 100 mindən çox mülki insan dron hücumlarında və bombardmanlarda öldü.

• ABŞ-ın çıxmasından sonra ölkə yenidən Talibanın nəzarətinə keçdi.

ABŞ-ın Təşkil Etdiyi Dövlət Çevrilişləri

İran (1953)

• ABŞ və Böyük Britaniya İranın demokratik baş naziri Məhəmməd Musəddiqi devirdi.

• Neftə nəzarət etmək üçün diktator şah hakimiyyətə gətirildi.

Qvatemala (1954)

• ABŞ Yakobo Arbenzin hökumətini devirdi və ölkədə 30 ildən çox davam edən hərbi diktatura quruldu.

Konqo (1961)

• ABŞ Konqonun ilk baş naziri Patrice Lumumbanı sui-qəsdlə öldürdü.

Çili (1973)

• ABŞ Salvador Alyende hökumətini devirdi və Augusto Pinoçeti diktator olaraq hakimiyyətə gətirdi.

Panama (1989)

• ABŞ Panamaya hücum edərək 3 mindən çox mülki insanı öldürdü.

İraq (2003)

• ABŞ Səddam Hüseyni devirdi, lakin ölkəni terror və xaosa sürüklədi.

Liviya (2011)

• ABŞ və NATO Müəmmər Qəddafini devirdi və ölkə daimi vətəndaş müharibəsinə məruz qaldı.

İşgəncələr və Gizli Əməliyyatlar

MK-Ultra (1950-1970-ci illər)

• ABŞ hökuməti zehni nəzarət təcrübələri apararaq insanlara narkotik və şüur manipulyasiyası tətbiq edirdi.

Guantanamo Həbsxanası (2002-dən sonra)

• ABŞ məhbusları məhkəməsiz həbs etdi və ağır işgəncələr verdi.

CIA-in Gizli Həbsxanaları

• ABŞ-ın müxtəlif ölkələrdə gizli həbsxanalar saxladığı və insanları işgəncə verdiyi sübut edilib.

İqtisadi və Bioloji Hücumlar

Kubaya Qarşı Bioloji Müharibə (1960-1980-ci illər)

• ABŞ Kubanın iqtisadiyyatına ziyan vurmaq üçün viruslar yaydı.

İraqa Qarşı Sanksiyalar (1990-2003)

• 500 mindən çox iraqlı uşaq sanksiyalar nəticəsində öldü.

Venesuela və Kuba Sanksiyaları (2000-ci illərdən sonra)

• ABŞ bu ölkələrə qarşı ağır iqtisadi blokada tətbiq etdi.

Pilotsuz Təyyarə Hücumları və Müharibələr

• Pakistan, Somali, Yəməndə mülki insanları öldürən pilotsuz təyyarə hücumları həyata keçirildi.

ABŞ Daxilindəki Cinayətlər və İrqçilik

Köləlik və Afroamerikalılara Qarşı Cinayətlər (17-19-cu əsrlər)

• Milyonlarla qaradərili kölə kimi istismar olundu.

Yapon Əsilli Amerikalıların Həbs Edilməsi (1942)

• 120 min yapon əsilli ABŞ vətəndaşı həbs düşərgələrinə göndərildi.

Polis Zorakılığı və İrqçilik (20-21-ci əsr)

• ABŞ-da qaradərililərə qarşı polis zorakılığı davam edir.