BAKI,AzerVoice
İran hökuməti, paytaxtın Tehrandan Kerman şəhərinə köçürülməsi planını nəzərdən keçirir. Bu təşəbbüs, Tehranın tıxac, su qıtlığı, hava çirkliliyi və torpaq çökməsi kimi ciddi problemlərinə köklü həll tapmaq məqsədi daşıyır. Lakin maliyyə, logistika və siyasi maneələr bu planın reallaşmasını çətinləşdirir.
Paytaxtın köçürülmə səbəbləri
- Tıxac və əhalinin sıxlığı: Tehranda hazırda 18 milyon insan yaşayır, gündəlik isə əlavə 2 milyon insan şəhərə daxil olur.
- Təhlükəli seysmik zonada yerləşməsi: Tehran zəlzələ riskinə məruz qalır.
- Hava çirkliliyi və su qıtlığı: Ətraf mühit problemləri əhalinin sağlamlığına təsir edir.
- Torpaq çökmələri: Təbiət hadisələri və insan fəaliyyəti nəticəsində torpaq sürüşmələri artıb.
Kerman niyə seçilir?
Strateji
mövqe: Kerman Oman
Körfəzinin sahilində yerləşir və dəniz ticarətinə çıxışı təmin
edir.
Az zəlzələ riski: Tehrana nisbətən
seysmik riski
aşağıdır.
İqtisadi inkişaf potensialı: Ərazidə
balıqçılıq və kənd
təsərrüfatı inkişaf edib.
Regionun mərkəzə çevrilməsi: Xarici ticarət üçün
alternativ limanlara
yaxınlıq üstünlük sayılır.
Planın əleyhinə olanlar nə deyir?
Yüksək maliyyə xərcləri: Daxili İşlər
Nazirliyi köçürülmənin 100 milyard dollar tələb etdiyini
bildirib.
Tarixi və strateji
əhəmiyyət: Tehran 1786-cı ildən bəri siyasi və mədəni
mərkəzdir.
Logistik
çətinliklər: İnfrastrukturun qurulması illərlə vaxt və böyük sərmayə
tələb edir.
İqlim
problemləri: Kerman iqlim dəyişikliyi və su qıtlığı ilə üz-üzədir.
Regionda rəqabət: İranın strateji məqsədləri
İran Kermanı paytaxt edərək:
- Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Dubayı və Pakistandakı Qvadar limanı ilə rəqabət aparmaq istəyir.
- Çabahar limanı vasitəsilə regional nəqliyyat və ticarət mərkəzi olmağı hədəfləyir.
- Dəniz ticarətində iştirakını gücləndirməyə çalışır.
Kim nə düşünür?
Masud Bezkekiyan (İran
Prezidenti):
"Ölkənin siyasi və iqtisadi
mərkəzini cənuba köçürmək lazımdır."
Əli Xaxsar Rəfsəncani (Şəhərsalma
professoru):
"Tehranın strateji mövqeyi
müharibə və fövqəladə hallarda daha təhlükəsizdir."
Banafşe Kinoş
(Beynəlxalq İran Tədqiqatları İnstitutu):
"Kermanın seçilməsi İranın
regional iqtisadi iddialarını gücləndirəcək."
Alternativ ssenarilər və gələcək addımlar
2025-ci ilin
əvvəlində iki ixtisaslaşmış komanda layihənin iqtisadi və texniki
əsaslandırmasını hazırlayacaq.
Dəniz iqtisadiyyatına əsaslanan inkişaf planı
üzərində iş aparılır.
Hökumət mütəxəssislər və
akademiklərdən dəstək istəyir.
Nəticə
Kermanın paytaxt
olması regional ticarət imkanlarını genişləndirə
bilər.
Amma maliyyə yükü,
logistik problemlər və tarixi amillər ciddi maneələr
yaradır.
İranın regionda güc
balansını dəyişdirmək cəhdi olaraq dəyərləndirilən bu plan
uzunmüddətli strateji
baxış tələb edir.
