BAKI,AzerVoice
ABŞ prezidenti Donald Trampın Rusiya-Ukrayna müharibəsinin dayandırılması ilə bağlı danışıqların və Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə görüşünün Səudiyyə Ərəbistanında keçirilməsi qərarı dünya üzrə ekspertlər və analitiklər arasında suallar doğurub.
Səudiyyə Ərəbistanının Qlobal Rolu
"Reuters" agentliyi bildirir ki, ABŞ və Rusiya arasında danışıqların Səudiyyə Ərəbistanında keçirilməsi təsadüfi deyil. Bu seçim Riyadın artan qlobal nüfuzunu, strateji neytrallığını və beynəlxalq vasitəçi kimi rolunu ön plana çıxarır. Həmçinin, Rusiya və Ukraynanın müharibəni dayandırmaq üçün aydın plan təqdim etmədiyini nəzərə alsaq, Riyadın sülh prosesinə ev sahibliyi etməsi məntiqli seçim kimi qiymətləndirilir.
"USA Today" qəzeti yazır ki, Trampın Səudiyyə Ərəbistanını Putinlə görüş yeri seçməsi strateji qərardır. Bu, həm ABŞ-ın Səudiyyə Ərəbistanı ilə siyasi və iqtisadi əlaqələrə önəm verdiyini, həm də Riyadla investisiya müqavilələri bağlamaq niyyətində olduğunu göstərir.
"Newsweek" jurnalı isə Riyadın iki əsas qlobal məsələdə – Ukrayna müharibəsi və Qəzzanın gələcəyi – mühüm oyunçuya çevrildiyini vurğulayır. ABŞ-ın bu danışıqlarda üç yüksək vəzifəli rəsmisi – xarici işlər naziri Marko Rubio, Trampın Yaxın Şərq üzrə xüsusi nümayəndəsi Stiv Vitkov və milli təhlükəsizlik müşaviri Mayk Valtz iştirak edəcək. Görüşdə Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti də yer alacaq.
Jurnalın fikrincə, Səudiyyə Ərəbistanının balanslı diplomatiyası ona həm Vaşinqton, həm də Moskva ilə əlaqələri gücləndirmək imkanı verir. Bundan əlavə, Qəzzaya dair liderlik mövqeyi onun regiondakı nüfuzunu möhkəmləndirəcək.
ABŞ-Rusiya Münasibətlərində Yeni Səhifə
Ekspertlər hesab edirlər ki, Ukraynada müharibənin dayandırılması məqsədilə ABŞ və Rusiya rəsmiləri arasında keçiriləcək görüş son üç ildə ən əhəmiyyətli diplomatik görüşlərdən biri olacaq. Bu, eyni zamanda, Trampın Rusiya ilə dialoq aparmaq niyyətində olduğunu və sələfi Co Baydenin Rusiyanı təcrid etmə siyasətindən uzaqlaşdığını göstərir.
Səudiyyə Ərəbistanının Diplomatik Rolu
Səudiyyə Ərəbistanının vəliəhd şahzadəsi Məhəmməd bin Salman, həm Tramp, həm də Putinlə yaxın münasibətləri olan azsaylı liderlərdəndir. Riyad eyni zamanda Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski ilə də əlaqələrə malikdir.
Bundan əlavə, Səudiyyə Ərəbistanı Misir, İordaniya və BƏƏ ilə birlikdə HƏMAS-ı Qəzzadan uzaqlaşdırmağı və Fələstin dövlətinin yaradılması prosesini danışıqlar masasında saxlamağı hədəfləyən plan üzərində işləyir. Ekspertlərin fikrincə, Tramp Səudiyyə Ərəbistanının bu prosesdəki rolunu yüksək qiymətləndirir və Riyadın dəstəyini hem Rusiya-Ukrayna müharibəsinin bitməsində, həm də İsrail-Fələstin münaqişəsində mühüm amil kimi görür.
Trampın Səudiyyə Ərəbistanı ilə İsrail arasında sülh sazişi imzalamaq niyyəti, onun prezidentlik dönəmində başladığı Abraham Razılaşmalarının davamı kimi nəzərdən keçirilir.
Səudiyyə Ərəbistanı və ABŞ-Rusiya Əlaqələri
Riyad keçən həftə ABŞ və Rusiya arasında məhbus mübadiləsində vasitəçilik edib. Bu çərçivədə Rusiya həbsxanalarında saxlanılan amerikalı məhbus, ABŞ-da isə rus məhbus azad edilib.
Səudiyyə Ərəbistanı daha əvvəl də 2024-cü ilin avqustunda ruslar tərəfindən saxlanılan bir sıra ukraynalı və xarici məhbusların azad edilməsinə vasitəçi olmuşdu. Bunlardan biri də amerikalı jurnalist Evan Gerşkoviçin azad olunması idi.
ABŞ-Səudiyyə Ərəbistanı Münasibətləri və Neft
Sabiq ABŞ səfiri Maykl Ceffoler yazır ki, Səudiyyə Ərəbistanı və ABŞ arasındakı əlaqələr yalnız neft üzərində qurulmayıb. O, qeyd edir ki, ABŞ Səudiyyə Ərəbistanından daha çox neft istehsal edir, lakin Riyadın qlobal neft bazarında sabitliyi təmin etməyə çalışması Vaşinqton üçün önəmlidir.
Digər amerikalı diplomat Devid Rondel isə Səudiyyə Ərəbistanının İslam dünyasında strateji rol oynadığını və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı və Dünya Müsəlman Liqası kimi qurumlara ev sahibliyi etdiyini vurğulayır.
O bildirir ki, Səudiyyə Ərəbistanı ərəb-İsrail münaqişəsinin həllində maraqlıdır və ABŞ-ın Yaxın Şərqdə sülhə dair təşəbbüslərini dəstəkləyir. Rondelin fikrincə, Vaşinqton öz iqtisadi və təhlükəsizlik maraqlarını qorumaq üçün Səudiyyə Ərəbistanı ilə sıx əməkdaşlıq etməlidir.
Ukrayna Münaqişəsinin Həlli Üçün Yeni Plan
Keçən həftə Tramp və Putin arasında telefon danışığı olub. Bu danışıq, ABŞ-ın Rusiyaya qarşı sərt mövqeyindən uzaqlaşdığını və Moskvanın təcrid olunması siyasətinin bitdiyini göstərir. Lakin Ukrayna prezidenti Zelenski bildirib ki, ölkəsi iştirakı olmadan aparılan heç bir danışıqları qəbul etməyəcək və çərşənbə günü Səudiyyə Ərəbistanına səfər edəcəyini açıqlayıb.
"New York Times" yazır ki, Ukraynanın seçim imkanları azdır və hər hansı sülh sazişi Kiyevin müəyyən güzəştlərə getməsini tələb edəcək.
Qəzetə görə, Rusiya iqtisadiyyatı müharibə xərclərinin yükü altında çətinlik çəkir və gündəlik minlərlə əsgər itirir, buna görə də Putin Qərbin sanksiyalarını azaltmaq üçün danışıqlara açıqdır.
Mümkün həll yolu kimi hazırkı hərbi əməliyyatların dondurulması, Rusiyanın işğal etdiyi əraziləri saxlamaq şərti ilə daha çox torpaq üçün döyüşlərə son qoyması nəzərdən keçirilir.
Bundan əlavə, Ukraynanın Rusiyanın nəzarətində olan əraziləri geri qaytarmaq cəhdlərindən imtina etməsi Moskva üçün əsas tələbdir.
ABŞ-ın müdafiə naziri Pit Heqseth, Münhen Təhlükəsizlik Konfransında Ukraynanın bütün torpaqlarını geri qaytarmaq ümidlərinin reallığa uyğun olmadığını və NATO-ya üzvlüyünün qeyri-mümkün olduğunu bəyan edib.
Nəticə
Səudiyyə Ərəbistanı ABŞ, Rusiya və Ukrayna arasında mühüm diplomatik vasitəçi rolunu oynamağa davam edir. Riyadın beynəlxalq münaqişələrin həllində getdikcə daha çox əhəmiyyət qazanması, onun qlobal arenada nüfuzunu gücləndirir.
