BAKI,AzerVoice
ABŞ Prezidenti Donald Tramp cümə axşamı, fevralın 6-da Qəzzada hərbi cinayətlərə görə İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahunun həbsinə order verdiyinə görə Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə (BCM) sanksiya tətbiq edən Sərəncam imzalayıb.
Tramp, ABŞ və ya müttəfiqləri, məsələn, İsrail
vətəndaşları ilə əlaqəli Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin apardığı
araşdırmalara kömək edən şəxslərə qarşı sanksiyalar tətbiq
edib.
Ağ Ev, Trampın cümə axşamı günü Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə
qarşı sanksiyalar tətbiq etməyə imkan verən bir icra əmri
imzaladığını açıqlayıb və məhkəmənin İsrail Baş naziri Benyamin
Netanyahu və keçmiş Müdafiə naziri Yoav Galant-ın həbsini əmr
etməsini tənqid edib.Bu, araşdırmalara kömək edən şəxslərə qarşı
maliyyə və viza sanksiyaları tətbiq etməyə imkan verir, eyni
zamanda onların ailə üzvlərini də hədəf alır.
Məhkəmə nə zaman və niyə yaradıldı?
Məhkəmə 2002-ci ildə müharibə cinayətləri, insanlığa qarşı
cinayətlər, soyqırımı cinayətləri və düşmənçilik hərəkətlərinin
törədilməsində iştirak edənləri mühakimə etmək üçün yaradılıb.
Məhkəmə, 125 üzv dövlətdən birinin və ya başqa bir tərəfin öz
ərazilərində törətdiyi cinayətlərə dair işlərə baxa bilər.
Məhkəmənin 2025-ci il üçün büdcəsi təxminən 195 milyon avro (202
milyon dollar) təşkil edir.
Məhkəmə Nələrə baxır?
Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi, rəsmi saytına görə, Fələstin
əraziləri, Ukrayna və Afrikanın müxtəlif ölkələri (Uganda,
Demokratik Kongo Respublikası, Keniya), Latın Amerikası
(Venesuela), Asiya (Myanmar, Filippinlər) kimi müxtəlif bölgələrdə
araşdırmalar aparır.
Məhkəmə bildirir ki, qarşısında 32 iş var, bəziləri birdən çox
şübhəli şəxsi əhatə edir və məhkəmə hakimləri ən azı 60 həbs qərarı
çıxarıblar.
Məhkəmədə neçə nəfər təqsirli bilinib?
Məhkəmə hakimləri 11 təqsirləndirmə hökmü, 4 isə bəraət hökmü çıxarıblar. Həmçinin 21 nəfər Haaqa Beynəlxalq Məhkəmə Həbslər Mərkəzində saxlanılıb və məhkəməyə çıxarılıb, 31 nəfər isə hələ də cəzadan yayına bilib. 7 nəfərin ittihamları isə onların ölümü səbəbindən ləğv edilib.
11 təqsirləndirmədən yalnız 6-sı müharibə cinayətləri və insanlığa qarşı cinayətlər törətməkdə təqsirli bilinib, digər hökm isə insanlara təzyiq göstərmə kimi cinayətlərə aiddir.
Təqsirli bilinən 6 nəfər, Konqo Demokratik Respublikası, Mali və Uqanda kimi Afrika ölkələrindəki milliyyətçi qrupların liderləridir.Cəza müddətləri 9 ildən 30 ilədək dəyişir, ən ağır cəza isə ömürlük həbsdir.
Kimlər həbs qərarı alıb?
Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi, Qəzza bölgəsindəki qatliam, təqiblər
və aclıq silahı olaraq istifadədə təqsirli bilinən Benyamin
Netanyahu haqqında həbs qərarı çıxarıb. Netanyahu bu qərarı rədd
edərək, onu "yəhudi xalqı əleyhinə qərar"
adlandırıb.
Həmçinin, əvvəlki müdafiə naziri Yoav Galant və Qəssam briqadasının
başçısı, "Muhammad Diab Al-Masri" və ya "Muhammad Deif"
adlandırılan şəxs haqqında da həbs qərarı verilib. Qəssam briqadası
sonradan onun öldüyünü açıqlayıb.
Məhkəmə qərarına qarşı Netanyahu "gülünc və yalan" ittihamları ilə
cavab verib və İsrail, məhkəməyə qarşı bir neçə kampaniya həyata
keçirib.
Siyahıda həmçinin, Rusiya prezidenti Vladimir Putin də yer
alır. O, Ukraynadan yüzlərlə uşağın ölməsində
təqsirləndirilir, amma Moskva bu ittihamları dəfələrlə inkar
edib.
Son aylarda, məhkəmənin baş prokuroru, Əfqanıstan və Myanmarın
yüksək rütbəli liderləri üçün də həbs qərarı çıxarılmasını istəyib,
amma hakimlər buna rəsmi olaraq razılaşmayıblar.
Hansı ölkələr məhkəmənin üzvü deyil?
Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının və
Avropa İttifaqının bir çox üzvü tərəfindən dəstəklənsə də, ABŞ, Çin
və Rusiya kimi bəzi ölkələr bu məhkəmənin üzvü deyil və onlar
məhkəməni "siyasi motivlərlə hüquqi təqiblər üçün istifadə oluna
biləcəyi" fikrini bəyan edirlər.
Myanmar, məhkəmənin üzvü olmamasına baxmayaraq, 2018 və 2019-cu
illərdə hakimlər, məhkəmənin hüquqi səlahiyyətinin olduğunu və
cinayətlərin sərhədkeçmə yolu ilə araşdırıla biləcəyini bəyan
ediblər, bəzi cinayətlər isə qonşu ölkə Banqladeşdə baş verib və
Banqladeş Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin üzvüdür.
İsrail məhkəmənin üzvü deyil və onun hüquqi səlahiyyətini tanımır,
amma 2015-ci ildə Fələstin əraziləri Beynəlxalq Cinayət
Məhkəməsinin üzvü olaraq qəbul edilib.
Bu, həmçinin hakimlərin verdiyi qərara əsaslanaraq, məhkəmənin
Qəzzə bölgəsindəki müharibə cinayətlərinə baxa biləcəyini bildirir.
Qəzza, 7 oktyabr 2023-cü ildən bəri İsrailin - ABŞ hərbi dəstəyi
ilə - apardığı müharibə nəticəsində böyük bir dağıntıya və aclığa
məruz qalıb, burada 157 minə yaxın fələstinli ölüb və ya yaralanıb,
onların əksəriyyəti uşaq və qadınlardır.
