Bakı,AzerVoice /Photo by أخٌفيالله on Unsplash
Qəhvənin içki kimi istifadəsinin Yəməndə 15-ci əsrdə Sufi ziyarətgahlarında başladığı deyilir. İlk dəfə orada qəhvə giləmeyvəsi qovrulub və bu gün tanıdığımız içkiyə bənzər şəkildə dəmlənmişdir.
İslam Dünyasında Qəhvənin Yeri və Əhəmiyyəti
Qəhvə ilk növbədə İslam dünyasında istehlak olunmuş və dini ayinlərlə əlaqələndirilmişdir. Müsəlmanlar müqəddəs Ramazan ayında gündüzləri oruc tutarkən gecələr oyaq qalmaq üçün qəhvədən istifadə edirdilər. Ən azı 10-cu əsrdən etibarən müalicəvi xüsusiyyətləri ilə tanınan bu içki, 15-ci əsrdə Yəmən təsəvvüfləri vasitəsilə daha da populyarlaşdı. Oradan bütün müsəlman dünyasına yayılan qəhvə, Avropaya da öz yolunu tapdı.
Qəhvə Sözünün Mənşəyi
"Qəhvə" sözü ingilis dilinə 1582-ci ildə Osmanlı türkcəsindən götürülüb. Bu söz holland dilində "koffie", ərəb dilində isə "qahwah" (قهوة) şəklindədir.
Osmanlı İmperiyasında Qəhvə Mədəniyyəti
Qəhvə, vətəni Həbəşistandan Osmanlı dövründə Yəməndən İstanbula gətirildi və böyük şöhrət qazandı. Osmanlı torpaqlarında qəhvə hazırlamaq və təqdim etmək incəsənətə çevrildi. 16-cı əsrdə Osmanlı İmperiyası dünyanın ilk qəhvəxanasını İstanbulda açdı. Bu qəhvəxanalar Levantin ərəbləri və türklər üçün sosiallaşma və müzakirə məkanları oldu. Osmanlı sarayında isə "Qəhvəçi" vəzifəsi yaradıldı. Onun əsas işi Sultan və qonaqları üçün ən yaxşı qəhvəni hazırlamaq idi. Bu dövrdə türk qəhvəsi qonaqpərvərliyin və dostluğun rəmzinə çevrildi.
Avropada Qəhvənin Qəbulu və Yayımlanması
Başlanğıcda Avropada qəhvə müsəlman ölkələrində məşhur olduğuna görə şübhə ilə qarşılanırdı. Papa VIII Klement (1536-1605) qəhvənin qadağan olunması təklifinə qarşı çıxaraq dadına baxdı və bəyənərək istifadəsinə icazə verdi. İngiltərədə ilk qəhvə evi 1650-ci ildə açıldı, 1700-cü illərdə isə Londonda qəhvəxanalar geniş yayıldı. Osmanlı İmperiyasının təsiri ilə bu məkanların xarici hissəsində Osmanlı motivləri təsvir olunurdu.
Ərəb və Türk Qəhvəsi: Oxşarlıqlar və Fərqlər
Ərəb və türk qəhvəsi hazırlanma üsulu baxımından oxşardır – hər ikisi incə üyüdülmüş qəhvədən hazırlanır. Lakin türk qəhvəsində adətən hil istifadə olunmur. Ərəb qəhvəsi isə Yaxın Şərq mədəniyyətinin ayrılmaz bir hissəsidir və qonaqpərvərliyin simvolu sayılır.
Qəhvəxanaların Mədəniyyətə Təsiri
17-ci əsrin sonlarına yaxın Qahirədə 643-dən çox “Bayt Qahva” (Qəhvə evi) fəaliyyət göstərirdi. Bu məkanlar təkcə qəhvə içilən yerlər deyil, eyni zamanda mədəniyyət və ictimai həyatın mərkəzləri kimi xidmət edirdi.
