BAKI,AzerVoice
Nurəddin Mahmud Zəngi kimdir?
Nurəddin Mahmud Zəngi – İslam Dünyasının Məhzun Komandiri və Səlcuq
Dövlətinin Müdafiəçisi
Nurəddin Mahmud Zəngi (1118-1174), İslam dünyasında haçlılara qarşı mübarizənin əsas simalarından biri olan böyük türk-müsəlman hökmdarıdır. O, Zəngilər dövlətinin (1127–1250) ən tanınmış hökmdarı olub və Şərqi İslam aləmində birləşmiş müqavimət hərəkatının qurucularından biri hesab edilir.
Nurəddin Zəngi, atasının -
İmadəddin Zənginin
varisi kimi, Suriya və İraq ərazilərində güclü bir dövlət yaratdı
və haçlılara qarşı mübarizəni davam etdirdi. Onun əsas məqsədi
Müsəlman dünyasını
parçalanmadan xilas etmək və haçlılara qarşı vahid bir cəbhə
yaratmaq idi.
Hakimiyyətə Gəlişi və İlk Uğurları
Nurəddin Zəngi 1146-cı ildə atasının sui-qəsd nəticəsində öldürülməsindən sonra Zəngilər dövlətinin başına keçdi. İlk addımı haçlıların hücumlarına qarşı müdafiəni gücləndirmək və müsəlman torpaqlarını birləşdirmək oldu. O, əvvəlcə Şamı (Dəməşqi) öz hakimiyyətinə tabe etdi, sonra isə Haleb (Alep), Hərran və Mosulu öz nəzarətinə aldı.
Onun ən mühüm qələbələrindən
biri 1149-cu ildə Antioxa
knyazı Raymondun məğlub edilməsi oldu. Bu hadisə,
haçlılara qarşı İslam dünyasında böyük ruh yüksəkliyi yaratdı.
Müsəlman Birliyinin Gücləndirilməsi və Salahəddin
Əyyubi
Nurəddin Mahmud Zəngi, yalnız hərbi sərkərdə deyil, həm də
uzaqgörən bir dövlət adamı idi. O, İslam dünyasında parçalanmış dövlətləri bir araya
gətirmək üçün böyük səylər göstərdi. Bunun
üçün:
Dəməşqi fəth etdi və Şam bölgəsində mərkəzləşmiş güclü bir
dövlət qurdu.
Fatimi xilafətini zəiflədərək, Misirin İslam dünyasına
yenidən qoşulmasına şərait yaratdı.
Gənc Salahəddin Əyyubini dəstəkləyərək, onun gələcəkdə
müsəlmanların lideri olmasına zəmin hazırladı.
Xüsusilə, Salahəddin Əyyubinin yüksəlişi
Nurəddin Zənginin siyasəti sayəsində mümkün oldu. O, Salahəddini
Misirə göndərərək, Fatimi xilafətinə son qoymasını və bölgəni Sünni
İslam dünyasına geri qaytarmasını təmin etdi. Bu, sonralar Qüdsün fəthi üçün mühüm addım
oldu.
Haçlılara Qarşı Mübarizə və Qüdsün Azadlığına Hazırlıq
Nurəddin Mahmud Zəngi İkinci Haçlı Yürüşü (1147–1149) zamanı haçlıları məğlub edərək İslam dünyasını qorumağa nail oldu. O, haçlıların zəif nöqtələrini yaxşı bilirdi və strateji hücumlarla onların əsas qalalarını zəiflədirdi. Onun məqsədi Qüdsü azad etmək və müsəlmanların müqəddəs şəhərlərini geri qaytarmaq idi.
O, Salahəddin Əyyubi ilə birlikdə haçlıları tamamilə
bölgədən çıxarmaq üçün planlar qururdu, lakin
1174-cü ildə vəfat etməsi
bu planların icrasını gecikdirdi. Buna baxmayaraq, onun
əsas siyasəti və ideyaları Salahəddin tərəfindən davam etdirildi.
1187-ci ildə Salahəddin
Əyyubi Qüdsü fəth edərkən, bu zəfərin təməlini məhz Nurəddin Mahmud
Zəngi qoymuşdu.
Nurəddin Zənginin İrs və Mədəniyyəti
Nurəddin Mahmud Zəngi yalnız böyük bir sərkərdə deyil, həm də
mədəniyyətə və ədalətə
xüsusi önəm verən bir hökmdar idi. Onun
dövründə:
Dəməşqdə və digər şəhərlərdə mədrəsələr, xəstəxanalar və
məscidlər tikildi.
İslam alimlərinə və elmi fəaliyyətlərə böyük dəstək
verildi.
Sünni İslamın yayılmasını dəstəklədi və Fatimi təsirini
ortadan qaldırdı.
Onun ən məşhur tikililərindən
biri Şamda tikdirdiyi
Nurəddin Məscidi və Darül-Ədliyyə məhkəmə kompleksi idi.
Bu məhkəmə sistemi, o
dövr üçün çox müasir bir hüquq sisteminin qurulmasına imkan
yaratdı.
Nəticə: Nurəddin Zəngi niyə önəmlidir?
İslam dünyasında birlik yaratmaq üçün çalışan mühüm
dövlət adamı idi.
Haçlılara qarşı mübarizədə əsas strateji qələbələrin
müəllifi oldu.
Salahəddin Əyyubinin yüksəlişi və Qüdsün fəthi üçün zəmin
yaratdı.
Sünni İslam dünyasını gücləndirdi və Fatimi xilafətinin
süqutunda mühüm rol oynadı.
İslam mədəniyyətinin və ədalətli idarəçiliyin inkişafına
töhfə verdi.
Nurəddin Mahmud Zəngi, İslam tarixində müqəddəs torpaqların müdafiəçisi və müsəlman birliyinin qurucusu kimi əbədiləşmiş bir şəxsiyyətdir. Onun həyatı, həm hərbi, həm də siyasi baxımdan gələcək nəsillər üçün böyük bir ilham mənbəyidir.
Nurəddin Mahmud Zəngi haqqında on maraqlı fakt
1.Daha öncə atası İmaməddin Zəngi tərəfindən fəth edilən Xaçlı Urfa Qraflığı Nurəddin Mahmud Zənginin hücumu nəticəsində tarixdən silindi.
O, yerləşdiyi coğrafiyanın siyasi xəritəsində əsaslı yeniliklərə və gələcəyi formalaşdıran dəyişikliklərə səbəb oldu.
2.Səlcuqlu sultanı Kılıç Arslanla arasındakı münasibətdə Nurəddin Mahmud Zəngi üçün problem yaradan hadisə belə olub:
Cənuba səfər edərkən şimal səlibçilərini dayandırmaq üçün Zənginin müttəfiqi yox idi. Buna görə də o, Qüds Krallığına uzun müddət davam edən və daimi işğallarla nəticələnən basqınlar təşkil edə bilmədi. Səlcuqlu sultanı Kılıç Arslan isə atasının Nurəddin Mahmud Zəngi ilə qurduğu münasibəti davam etdirə bilmədi və Manuel kimi Bizans İmperatoru qarşısında güclü müttəfiqdən məhrum oldu.
3.Tripoli qrafı Raymond da məhbus kimi onun yanında olub.
N.M.Zəngi o dövrdə İslam dünyasının ən güclü hökmdarı kimi təsvir edilib. O, təkcə Qüdsü deyil, İstanbulu da yaxın hədəf kimi öz gündəminə daxil etmişdi.
4. Nurəddin Zənginin tarixi mənbələrdəki təsviri:
O, hündürboy, qara saçlı, yaraşıqlı, enli alınlı və üzünün sadəcə çənə hissəsində tük olan bir insan kimi təsvir edilir. N.M.Zəngi, həmçinin, istedadı, cəsarəti, təqvası və gözəl xasiyyəti ilə təriflənir.
5. Mənbələr Nurəddin Zənginin üç dəfə nikahı olduğunu bildirir.
Bunlardan biri Səlcuqlu Sultanı I Məsudun qızı Səlcuqə Xatunla idi. O, Hələbə yaxın Maraş ətrafında basqınlar təşkil edən Səlcuqlu Sultanı I Məsud ilə əlaqələrini Səlcuqə Xatunla evliliyi sayəsində nizama saldı. Hətta Sultan I Məsud dövründə bu evlilik sayəsində Səlcuqlular və Nurəddin arasında stabil münasibətlər mövcud idi.
6. İbn-əl-Əsirə görə Nurəddin Zəngi:
“İslamdan əvvəl və İslam dövründən bizim dövrümüzədək bütün padşahların tarixini oxumuşam. Dörd böyük xəlifədən və Ömər Əbdüləzizdən bəri ədalətli hökmdar Nurəddindən daha əxlaqlı adama rast gəlməmişəm”,-deyə o bildirib.
8. Səlahəddinə görə Zəngi:
“O, şəfqəti və mülayimliyi ilə yanaşı əzəmətli biri idi və ondan qorxurdular”, - deyə Səlahəddin bildirib.
9. Yerusəlimin fəthindən təxminən 20 il əvvəl Nurəddin vətəni Hələbdə Ahterini kimi tanınan çox bacarıqlı bir ustanı öz yanına çağıraraq ondan Məscidül-Əqsa üçün minbər tikməsini istəyib. O, ustadan minbərin “güclü və dayanıqlı” olmasını xüsusi olaraq tələb edir.
9. Nurəddin II Kılıç Arslanın səltənətini və hakimiyyətini müzakirəyə açaraq Səlcuqlu dövlətinə hakim olmağa çalışıb.
N.M.Zəngi Misir, Liviya və Yəməni fəth etməklə daha gücləndi. Lakin o, İstanbulu da ələ keçirmək istəyirdi. İstanbulun fəthi isə II Kılıç Arslanın hakimiyyəti altında Anadoludan keçirdi.
10. Mənbələr Nurəddin Zənginin soyu haqqında nə deyir?
Tarixi mənbələrdə M.N.Zənginin soyunun Sabyu tayfasından olduğu bildirilir. Türkiyəli tarixçi Ali Sevim isə bu tayfanın qıpçaq türklərindən olma ehtimalını bildirib. Lakin Yılmaz Öztuna Ali Sevimdən fərqli olaraq, Nurəddin Zənginin əcdadlarının Avşar türk tayfasına mənsub olduğunu yazıb. Türkmən bəylərinin mənşəyi haqqında məlumat verən tarixçi Faruk Sümer isə Zəngilərin Türk Məmlük boyundan olduğunu qeyd edib.
