BAKI,AzerVoice
Zombilər, müəyyən bir şəkildə ölü, ancaq bədənləri hərəkət edən və sadəcə instinktiv hərəkətlərlə fəaliyyət göstərən varlıqlardır. Ən məşhur təsvirlərdə, zombilər şüursuz şəkildə və əksər hallarda aclıq və qəzəb instinktləri ilə insanları ovlayırlar. Onlar insanların əsas fiziki xüsusiyyətlərini, o cümlədən onların görmə qabiliyyətlərini və bədən quruluşunu təqlid edirlər, amma şüurları və zəkaları yoxdur. Zombilər çox vaxt ölü olaraq dirilən, amma təfəkkür qabiliyyətini itirən varlıqlardır. Bu anlayış, əsasən şüurun və fiziki bədənin ayrılığını təhlil edən fəlsəfi suallara yönəlmiş bir simvol olaraq istifadə edilir.
Zombilər, əsasən filmlərdə qorxu, fantastika və apokaliptik janrlarında meydana çıxır. Zombilər, "yaşayan ölü"lərin bir çox fərqli formalarında təqdim olunur: bəziləri yalnız fiziki olaraq ölüdürlər, amma bəziləri həm də emosional və şüur səviyyəsində ölüdürlər.
Sözün Anlamı Nədir?
"Zombi" sözü Afrika mənşəlidir və əsasən "dirilən ölü" və ya "şüursuz, hərəkət edən ölü" kimi tərcümə edilə bilər. O, xüsusilə Vudoo dininin təsiri altında qarışıq bir mənaya sahibdir. Vudoo ənənəsində, zombilər, ölü olan, amma dirilmək və fiziki olaraq fəaliyyət göstərmək üçün bir sehrli güc tərəfindən idarə olunan insanlardır. Bu, həm də bir növ mülkə sahib olmaq üçün insanın iradəsini itirməsi və manipulyasiya edilməsi deməkdir.
Fəlsəfi Termin Olarak Zombilər: Tarixi və Yaradılması
Zombi anlayışı fəlsəfi mülahizələrdə 20-ci əsrin ortalarından sonra geniş istifadə edilməyə başlandı. Şüur və bədən arasındakı əlaqəni, eyni zamanda şüurun nə olduğunu anlamağa çalışan fəlsəfəçilər, zombilərdən geniş şəkildə istifadə etdilər. Bu, şüurun və bədənin bir-biri ilə olan qarşılıqlı əlaqəsini başa düşmək üçün bir vasitə olaraq ortaya çıxdı. Zombi ideyasını fəlsəfi mülahizələrə daxil edən ən önəmli fəlsəfəçilərdən biri David Chalmers olmuşdur.
Chalmers, fizikalizm və dualizm müzakirələrində "zombi" konseptindən istifadə etmiş və bununla, şüurun fiziki proseslərdən kənar bir şey olduğunu təklif etmişdir. Onun fikrincə, zombilər, fiziki olaraq bizə bənzəyən, amma şüurdan məhrum olan varlıqlardır. Bu ideya şüurun və şüur təcrübələrinin yalnız fiziki aləmdə izah edilib-edilməyəcəyinə dair fəlsəfi suallara işıq tutur. Beləliklə, zombi konsepti, şüurun təbiətini araşdıran bir vasitə olaraq istifadə edilirdi.
Zombi ideyası, həmçinin "ağıl bədən problemi" və "şüurun fiziki aləmdə izahı" ilə əlaqəli fəlsəfi mübahisələrə də təsir edib. Zombilər, fiziki olaraq eyni varlıqlar olsa da, şüur və təcrübə məsələsində ayrılırlar. Bu da fizikalizm və dualizm arasındakı mübahisənin mərkəzinə gətirib çıxarır.
Zombilər Nə Dərəcədə Realdır?
Zombilər, real həyatda mövcud olmayan varlıqlardır. Elmi cəhətdən şüursuz bədənlər və onların hərəkət etməsi nəzəri olaraq mümkünsüzdür. Bədən ölü olduqda, onun funksiyaları dayanar və heç bir şəkildə canlanmaz. Lakin zombilər, mədəniyyət və fəlsəfə sahələrində "şüur", "özünüdərk", "şüur təcrübələri" və "fiziki varlıq" kimi mövzuları müzakirə etmək üçün bir vasitə olaraq qəbul edilir.
Zombi ideyası daha çox metaforik və nəzəri bir anlayışdır, xüsusilə şüurun və fiziki aləmin əlaqəsini anlamağa çalışan fəlsəfi mülahizələrdə. Zombilər heç vaxt gerçək dünyada mövcud olmasa da, onların varlığı, şüurun nə olduğunu anlamaq üçün istifadə edilən bir təhlil vasitəsidir.
Zombi Terminologiyası Filmlərə Nə Zaman Çəkilməyə
Başlayıb?
Zombi terminologiyasının populyarlaşması, xüsusilə 1960-cı illərdən sonra genişlənməyə başladı. 1968-ci ildə George A. Romero tərəfindən çəkilən "Night of the Living Dead" filmi, zombilərin qorxu və fantastika janrlarında əsas simvola çevrilməsinə səbəb oldu. Bu film, zombilərin şüursuz şəkildə insanları ovlamağa çalışan varlıqlar olaraq təmsil olunmasına yol açdı. Filmin uğuru, zombilərin mədəniyyətin əsas elementlərindən biri olmasına səbəb oldu və 1980-ci illərdə və sonrakı dövrlərdə bu mövzuda bir çox film çəkildi.
Romero'nun "Living Dead" seriyası, zombie film janrını inkişaf etdirərək yeni dövrün ilk populyar zombilərini təqdim etdi. Bu dövrə qədər, zombilər yalnız folklor və qorxu hekayələrində var idi. Lakin Romero’nun filmində zombilər sosial narahatlıq və insanın varlıq mənası üzərində daha dərin fəlsəfi suallar ortaya qoydu.
Sonrakı dövrlərdə, zombilər, apokaliptik filmlər, televiziya serialları və ədəbiyyatda geniş yayılmağa başladı. Məsələn, "The Walking Dead" serialı, zombilərin post-apokaliptik dünyada insanlıq üçün təhlükə yaratdığı bir hekayə təqdim edir və bu, zombilərin mədəniyyətdə necə inkişaf etdiyini göstərir.
Zombilər və Şüur Problemi
Zombi anlayışı, şüur və bədən arasındakı əlaqəni araşdıran fəlsəfi mülahizələrdə geniş istifadə olunur. Zombilər, şüur təcrübələrinin yalnız fiziki proseslərdən asılı olmayaraq bir çox hallarda fiziki və qeyri-fiziki faktorlardan yaranıb-yaranmadığı məsələsini sual altına alır. Zombilər, bizə şüurun necə əmələ gəldiyini və bu təcrübələrin fiziki dünyadakı varlıqlarla necə əlaqələndiyini göstərən bir metafor olaraq istifadə edilir.
Zombilər, həm əfsanəvi, həm də fəlsəfi bir anlayış olaraq, şüurun təbiətini araşdırmaq üçün vacib bir vasitədir. Onlar gerçək dünyada mövcud olmasa da, fizikalizm və dualizm arasındakı mübahisələrdə, həmçinin şüurun və bədənin əlaqəsi haqqında düşünmək üçün geniş istifadə edilirlər. Zombilər, mədəniyyətin qorxu, fantastika və apokaliptik janrlarında böyük bir yer tutsa da, onların fəlsəfi rolu şüurun və təcrübənin təbiətini anlamağa çalışmaqdır.
