BAKI,AzerVoice
İsrailin Qəzzadakı fələstinliləri məcburi şəkildə köçürmək planları müzakirə olunarkən, Nəqəb səhrası mümkün alternativlərdən biri kimi gündəmə gəlir. Sual olunurki, “İsrail fələstinliləri tamamilə ölkədən köçürmək əvəzinə, onları Nəqəbə köçürməyi planlaşdırırmı?
Bu ideya, bəzi İsrail siyasətçiləri tərəfindən dəstəklənsə də, beynəlxalq ictimaiyyət və fələstinlilər arasında ciddi narahatlıq doğurur. Nəqəb, əsasən bədəvilərin yaşadığı geniş bir səhralıqdır. Bu bölgəyə kütləvi köç mümkün olsa da, onun yaşamaq üçün çətin şərtləri, infrastruktursuzluğu və iqtisadi imkanların məhdudluğu ciddi problemlər yarada bilər.
Bəzi təhlilçilər bu ideyanın fələstinliləri Qəzzadan çıxarmaq üçün yeni bir üsul ola biləcəyini düşünür. Digərləri isə bunun beynəlxalq təzyiqləri azaltmaq məqsədi daşıyan bir "yumşaldılmış məcburi köç" olduğunu iddia edirlər.
Donald Trampın fələstinliləri Misir və İordaniyaya köçürmək planı, Qahirə, Əmman və ərəb ölkələri tərəfindən qəti şəkildə rədd edilməyə davam edir. Bu fonda, Misir prezidenti Əbdülfəttah Sisinin fələstinlilərin işğal olunmuş torpaqlarında, yəni Nəqəb səhrasında yerləşdirilməsinə dair keçmişdə söylədiyi fikirlər yenidən sosial mediada müzakirə mövzusu olub.
Bu fikir ayrılığı davam edərkən, Tramp administrasiyasının nümayəndəsi Misir və İordaniyadan, əgər köç planına qarşı çıxmaqda israrlıdırsa, alternativ təkliflər irəli sürmələrini istəyib. Ekspertlər bildiriblər ki, Misir bu təklifə qətiyyətlə qarşı çıxır və müstəqil bir Fələstin dövləti qurmağın ən real həll yolu olduğuna inanır. Bununla belə, ABŞ bu məsələdə israrlıdır və mübahisəli yeni variantlar irəli sürə bilər. Lakin ekspertlərin fikrincə, bu variantlar arasında Nəqəb səhrasına köç planı yoxdur.
Nəqəb səhrası işğal olunmuş Fələstinin cənubunda, hazırda İsrail ərazisində yerləşir. Onun qərb hissəsində Sinay yarımadası və Qəzza zolağı yerləşir. Bundan başqa, bu bölgənin müxtəlif faydalı qazıntılar baxımından zəngin olduğu da bildirilir.
Bu mövzu gələcəkdə bölgədəki siyasi və geosiyasi münasibətlərdə ciddi mübahisələrə səbəb ola bilər. Maraqlıdır,görəsən Nəqəb həqiqətən mübahisələri həll edə bilər, yoxsa bu, yeni bir məcburi köç dalğasına səbəb olacaq?
İsrailin işğalı altında olan Nəqəb səhrasında mühüm strateji layihələr həyata keçirilib, o cümlədən Dimona nüvə reaktoru və müxtəlif hərbi və təhlükəsizlik bazaları qurulub. Eyni zamanda, İsrailin sakinləri olan bədəvi fələstinliləri bu ərazilərdən köçürmək cəhdləri ilə qarşılaşıb, ərazinin 12,500 kvadrat kilometrdən çox olduğu və tarixi Fələstinin yarısına yaxın bir ərazini təşkil etdiyi bəllidir. Bu ərazi, İsrail dövlətinin ərazisinin təxminən 60%-ni təşkil edir.
Qəzza müharibəsinin başlamasından sonra, İsraildən fələstinliləri köçürmək tələbləri artıb, lakin Misir prezidenti Əbdülfəttah Sisinin bu təklifə qarşı çıxması və fələstinliləri işğal altında olan torpaqlarına, yəni Nəqəbə köçürməyə dəvət etməsi məsələni daha da gərginləşdirib. Misirin media orqanları isə Sisinin bu təklifini İsrailin Sina yarımadasına köçürmə təkliflərinə qarşı verilmiş ironiya kimi qiymətləndirib.
Trampın keçmiş müşaviri, Jared Kushner isə 2024-cü ilin mart ayında Harvard Universitetində keçirilən bir tədbirdə fələstinlilərin Qəzzadan Nəqəbə köçürülməsi ideyasını yenidən gündəmə gətirib, bunu "daha yaxşı bir seçim" olaraq qiymətləndirib. Bu təklif, İsrailin Rafahda hərbi əməliyyatları başa çatdırmaqla əlaqələndirilərək irəli sürülüb.
Trampın fələstinliləri köçürmək təklifinin ardınca, "Nəqəb səhrası" adlı hashtag sosial mediada güclü şəkildə yayılmağa başlayıb. Misir prezidentinin, fələstinliləri Nəqəbə köçürmək təklifinin bu şəkildə gündəmə gəlməsi, "onların öz torpaqlarında qalmasını təmin edəcək" bir alternativ kimi təqdim edilib.
Bu müzakirələr, "sübhəsiz ki, bölgədəki siyasi dinamikaları və beynəlxalq münasibətləri daha da qarışdıracaq və fələstinli xalqının gələcəyi üçün ciddi təhdidlər doğuracaq.
Cümə günü yayılan xəbərlərə görə, ABŞ-ın trampın xüsusi nümayəndəsi, Adam Böhler, Misir və İordaniyaya fələstinlilərin köçürülməsi təklifini qəbul etmədikdən sonra, bu ölkələrdən daha uyğun və həyata keçirilməsi mümkün olan bir alternativ həll təklif etmələrini istəyib. Böhler, Trampın Misir və İordaniya üçün uyğun hesab etdiyi bir seçimi irəli sürdüyünü, amma digər alternativlərə də açıq olduğunu qeyd edib.
Misirin xarici əlaqələr üzrə baş katibi, səfir Əli Hafni isə,
ABŞ-ın bu mürəkkəb təkliflərinə fokuslanmaq yerinə, atəşkəs
razılaşmasını tam şəkildə həyata keçirməyə diqqət yetirilməli
olduğunu bildirib. O, əvvəllər İsrailin Fələstinliləri qəbul etməsi
halında Rafah keçidini açmağı rədd etdiyini, amma indi Avropa
iştirakını da nəzərə alaraq bu keçidin açıldığını vurğulayıb.
Fələstinli siyasətçi və analitik Dr. Əyman əl-Ruqəb Nəqəb
səhrasının fələstinlilər üçün bir alternativ olaraq qəbul edilə
biləcəyini qeyd edib, çünki bu, onların işğal olunmuş torpaqlarında
qalmasını təmin edəcək bir seçim ola bilər. Lakin, "İsrail
və ABŞ bununla razılaşacaqmı, yoxsa sadəcə köçürmə məqsədi
güdürlər?" sualını qoyaraq, məsələnin mürəkkəbliyini
vurğulayıb.
Strateji və hərbi ekspert, General Samir Firac isə, Misirin
mövqeyinin açıq və xalq tərəfindən dəstəkləndiyini, ölkəsinin
fələstinlilərin köçürülməsini qəbul etməyəcəyini bildirib.
İsrailin Kanal 13 xəbərlərinə görə, Adam Böhler, İsrail baş naziri
Binyamin Netanyahu ilə Qəzza sakinlərinin köçürülməsi planını
müzakirə edib, bu isə Trampın, Misir və İordaniyanın təklifə qəbul
edəcəyini bildirdiyi bəyanatla eyni vaxta təsadüf edir. Lakin,
Misir hökuməti və Prezident Əbdülfəttah Sisinin təkrar etdiyi kimi,
Fələstinlilərin köçürülməsi ilə bağlı təkliflərə qarşı sərt
mövqeyini qoruyur.
Son bir həftə ərzində, Misir hökuməti, parlament və Əl-Əzhər Fələstinlilərin təcili və uzunmüddətli köçürülməsini rədd edib.
