Photo by أخٌفيالله on Unsplash
Qəhvəni içki kimi içməyin Yəməndə 15-ci əsrdə Sufi ziyarətgahlarında yarandığı deyilir. Orada qəhvə giləmeyvəsi ilk dəfə qovrulmuş və bugünki içkinin hazırlandığına bənzər şəkildə dəmlənmişdir.
Qəhvə əvvəlcə İslam dünyasında istehlak edilmiş və birbaşa dini ayinlərlə əlaqəli olmuşdur. Məsələn, müsəlmanların müqəddəs Ramazan ayında qəhvə istehlakçılarına gündüzləri oruc tutmağa və gecələr oyaq qalmağa kömək etdi.
Müsəlman dünyasında ən azı 10-cu əsrin əvvəllərindən müalicəvi xüsusiyyətləri ilə tanınan qəhvə içmə 15-ci əsrdə Yəmən təsəvvüfləri vasitəsilə geniş yayıldı, oradan müsəlman dünyasına, oradan da Avropaya yayıldı.
“Qəhvə” sözü ingilis dilinə 1582-ci ildə Osmanlı türkcəsindən götürülmüş holland koffie və ərəbcə qahwah (قهوة) vasitəsilə daxil olmuşdur.
Vətəni Həbəşistan olan qəhvə Osmanlı dövründə Yəməndən İstanbula gətirilib. Qəhvə o zaman böyük adını qazandı. Osmanlı torpaqlarında yemək bişirmə texnikasındakı incəlik təqdimatına zəriflik əlavə edildi.
16-cı əsrdə Osmanlı İmperiyası bu gün İstanbul adlanan yerdə dünyanın ilk qəhvəxanasını açdı. Levantin ərəbləri və türkləri müzakirə və ictimailəşmə üçün forum olan qəhvəxanalar yaratdılar.
Qəhvəxana mədəniyyəti də XVI əsrdə İstanbulda baş qaldırdı. Osmanlı sarayında qəhvə məşhurlaşdıqdan sonra “Qəhvəçi” vəzifəsi təyin edildi. Onun vəzififəsi Sultan və onun qonaqları üçün mükəmməl qəhvə dəmləmək idi. Qəhvə, Türk həyat tərzinə dərin təsiri ilə türk qəhvəsi qonaqpərvərlik və dostluq rəmzi kimi mədəniyyətdə mərkəzi rol oynayır.
Avropada qəhvə müsəlman ölkələrində məşhur bir içki olduğuna görə əvvəlcə şübhə ilə qarşılanırdı. Qəhvənin içilməsini qadağan etməyə çağırılan Papa VIII Klement (1536-1605) əvvəlcə onun dadına baxmaqda israr etdi və dadına baxdıqdan sonra onun içilməsini təsdiqləyərək onun Avropada istifadəsinə icazə verdi.
İlk qəhvə evi 1650-ci ildə İngiltərədə açıldı və 1700-də Londonda qəhvəxanalar məşhurlaşdı. Böyük Britaniyada Osmanlı İmperatorluğundan gəldiyi kimi baxılan qəhvəxanalarda adətən onların xaricində Osmanlını təsvir edən lövhələr olurdu.
Osmanlı İmperatorluğunun təsiri ilə qəhvəxanalar hər yerdə görünməyə başladı, insanların sosiallaşma tərzini kəskin şəkildə dəyişdirdi.
Ərəb və türk qəhvəsi çox oxşardır. Həm ərəb, həm də türk qəhvəsi qara, incə üyüdülmüş halda hazırlanır. Əsas fərq odur ki, türk qəhvəsinin tərkibində adətən hil yoxdur.
Ərəb qəhvəsi Yaxın Şərq və ərəb mədəniyyəti və ənənələrinə köklənmişdir və Yaxın Şərqdə dəmlənən qəhvənin ən məşhur formasıdır. Ərəb dünyasına qəhvəsi səxavət simvolu hesab olunur və milli ənənəyə çevrilərək səmimi qonaqpərvərliyin ayrılmaz bir aspektini qəbul edilir
Ərəb qəhvəsinin bu qədər dadlı olmasının səbəbi hazırlığa bağlıdır. Keçmişdə bədəvilər qəhvələrini yerə qazılmış muxurun içində o qalamaqla dəmləyirdilər. Vaxt keçdikcə çınqıl və daş lövhələrdən də istifadə edilməyə başlanıldı.
17-ci əsrin sonlarına yaxın Qahirədə artıq 643 “Bayt Qahva” ( Kofe evi) qəhvəxanası var idi. Onlar həm mədəniyyət mərkəzi, həm də insanların toplaşdığı yer idi.
