Bakı, AzerPress:
İlldırım Bəyazidin Qərbə qarşı cəsarətli siyasəti, xüsusilə İstanbulun mühasirəsi Avropanın böyük bir hissəsində narahatlıq doğurdu. Bizans İmperatoru Manuel, İstanbulu itirmək qorxusu ilə, davamlı olaraq Papadan və müxtəlif Avropa hökmdarlarından kömək istəyirdi. Venesiyanın Adalar dənizi vasitəsilə həyata keçirdiyi zəngin ticarəti təhdid edən Osmanlıların əvvəlcə Qərbi Anadolu sahillərində, sonra isə Balkanlarda məskunlaşmağa başlaması bu dövləti ciddi şəkildə narahat edirdi.
Varlığını Venesiya kimi dəniz ticarətinə borclu olan digər İtaliya şəhər-dövləti Genuya da Osmanlıların İstanbulu mühasirəyə alması səbəbindən bu bölgədəki ticarət fəaliyyətinin azalmasından və Qalata kimi bazasını itirməsindən narahat idi. Üstəlik, bu illərdə türklərə qarşı qurulacaq yeni bir xaçlı ittifaqının ən istəkli tərəfdarlarından biri olan Fransa bu baxımdan nəzarətində olan genuyalılara təzyiq göstərirdi. Osmanlılar Dunay çayına doğru irəliləyərək Macarıstan üçün təhlükə yaratdıqda Macarıstan kralı Sigismund Səlib yürüşü ideyasını ürəkdən qəbul etdi. Kralın bütün Avropaya göndərdiyi Səlib yürüşünə dəvət, Bizans imperatorunun səyləri, papanın xütbələri və dərc etdirdiyi bəyannamələr Qərbi Avropadakı xristianları ilk dəfə Osmanlıya qarşı səfərbər etdi. Xüsusilə Fransa, Mərkəzi Avropa və hətta İngiltərədə bir çox cəngavər və zadəganlar Osmanlıya qarşı ittifaqa qoşuldular.
1396-cı ildə xaçlı ordusu “türkləri gəldikləri yerə geri göndərmək” üçün həm qurudan, həm də dənizdən yola düşdü. Plana görə quru qoşunu Balkanları türklərdən təmizləyərək irəliləyəcək və İstanbulu mühasirədən xilas edəcək, donanma isə əvvəlcə boğazları tutacaq və Anadoludakı Osmanlı qüvvələrinin Rumeliyə keçməsinin qarşısını alacaqdı. Dunay sahilləri üzərinə göndəriləcək başqa bir donanma isə ordunu qidalarını təchizatını daşıyacaq və lazım olanda orduya yardım edəcəkdi. Tarixdə Nikopol xaçlıları kimi tanınan bu səlibçi ordusunun tərkibinə macarlar, fransızlar, almanlar, ingilislər, belçikalılar, italyanlar, hollandlar, avstriyalılar, valaklar, rodeziyalılar, şotlandlar, polyaklar və çexlər daxil olmaqla, demək olar ki, Avropanın hər bir xalqından cəngavərlər və zadəganlar daxil idi.
Xaçlı ordusunda Macarıstan kralı Sigismund və Fransa kralı II Jeanın nəvəsi və Burqundiya hersoqu Filipp de Hardinin oğlu Nevers qrafı Jean Sans Peur başda olmaqla bir çox zadəgan və cəngavərlər də orada idi. 10 min nəfərlik fransız kontingentinin təxminən onda biri Fransanın görkəmli zadəganlarından ibarət idi. Avropalılar səlib yürüşləri günlərini xatırlamışdılar. Bəzi tarixçilərin “Son Səlib yürüşü” də adlandırdıqları Nikopolis xaçlıları, üç əsr əvvəl Qüdsü işğal edən əcdadlarının xəyalları ilə yola çıxdılar. Türkləri Rumelidən qovduqdan sonra Qüdsə gedəcək və Müqəddəs Torpağı xilas edəcəkdilər. Osmanlı ərazisinə daxil olan xaçlılar iki istiqamətdən irəlilədilər. Kral Sigismund Serbiyadan yola düşərək Dunay çayını keçərək yolda Vidin, Orsava və Rahova kimi qalaları ələ keçirərək Böyük Nikopol qalasına gəlir. Yenidən Eflah taxtını yenidən ələ keçirən Mirçanın rəhbərliyi altında Rumınlar və birləşmiş Fransız-Alman qüvvələri Eflah yolunu izləyərək Nikopolisə çatdılar və qalanın mühasirəsində iştirak etdilər. Niğbolu komandiri Doğan bəy təslim olmaq təklifini rədd etdi və qalanı müdafiə etmək üçün tədbir gördü. Niğbolu qalası son dərəcə möhkəm bir yer idi. Xaçlılar bir neçə həftə qalanı mühasirəyə aldılar. “Türklər gəlsə də, gəlməsə də gələn yay Suriyada olacağıq. “Biz Beyrutu, Yaffanı və digər şəhərləri müsəlmanlardan xilas edəcəyik, Qüdsü və xristianlığın bütün müqəddəs şəhərlərini fəth edəcəyik” dedilər.
Bu zaman İstanbulun mühasirəsi ilə məşğul olan İldırım Bəyazid səlib ordusunun sərhədi keçdiyini eşidən kimi qüvvələrini Ədirnəyə toplayıb düşmən üzərinə yürüş etdi. Sultan öz ləqəbinə uyğun olaraq ildırım kimi hərəkət etdi və Nikopolisə 6 saat ərzində gəldi. Osmanlı qabaqcılları sultana xəbər gətirirlər ki, qalanın böyük düşmən ordusu mühasirəyə alıb. İki ordu 25 sentyabr 1396-cı ildə Nikopolis qalası qarşısında üz-üzə gəldi. Osmanlı ordusunun sayı 60 minə yaxın idi. Çox qısa müddətdə hazırlaşmalı olan sultan bütün Anadolu qoşunlarını Rumeliyə köçürə bilmədi. Serb kralı Lazareviç bu döyüşdə tabeliyində olan İldırım Bəyazidi tək qoymadı. Avropadan minlərlə müxtəlif insanın daxil olduğu Xaçlı ordusu təxminən 150 min nəfərdən ibarət idi. Sayların üstünlüyünə baxmayaraq, ordunun komandanlığı və idarə olunması ilə bağlı səlibçilər arasında böyük çaşqınlıq var idi. Yardım toplamaq üçün Anadoluya getdiyini zənn etdikləri İldırım Bəyazidin qəfil peyda olması Səlibçi qərargahında böyük sürpriz yaradıb və komandirlər arasında Osmanlılarla necə mübarizə aparacağı mövzusunda qarşıdurmaya səbəb olub. Səlibçilər təəccüblənsələr də, “göy düşsə, nizəmizlə tutarıq” deyərək qalib gələcəklərinə o qədər əmin idilər.
Osmanlının döyüş üsullarını yaxşı bilən Kral Sigismundun müqavimətinə baxmayaraq, zəfəri heç kimə buraxmaq istəməyən fransızlar hamıdan əvvəl döyüş meydanına atılaraq Osmanlı sıralarını parçalamağa başladılar. Osmanlı sultanını ələ keçirəcəklərini düşündükləri zaman Ildırım Bəyazidin sürprizi ilə qarşılaşdılar. Fransız cəngavərləri klassik türk döyüş taktikası ilə əhatə olunub, əksəriyyəti Osmanlı qılıncları tərəfindən qırılmış, qalanları isə əsir düşmüşdür. Döyüşün nəticəsini gözləyən Mirça döyüş meydanını tərk etdi. Bundan sonra Macarıstan ordusunun hər iki qanadı qırılmağa olmağa başladı. Bu əsnada fransızları bitirən osmanlılar bütün gücləri ilə Macarıstan ordusunun üzərinə hücuma keçdilər. Sigismund ehtiyat qüvvələrini və hələ də tabeliyində olan mərkəzi qoşunları döyüş meydanına sürdü. Düşmənin tam taqətdən düşdüyünü indi görən İldırım Bəyazid yeni serb qüvvələrini və özünün ehtiyat qüvvələrini irəli sürməklə rəqibinin bu hərəkətinə cavab verdi. Yolda Qüdsə qədər irəliləyəcəyini söyləyən Sigismund, müharibəni uduzduğunu anladı və ətrafdakı bəzi almanların müqaviməti sayəsində Dunay sahilində gözləyən kiçik bir gəmiyə minərək həyatını xilas edə bildi. Xilaskar olaraq yola çıxan Macar Kralı, Ceneviz və Venesiya gəmilərinin müşayiəti ilə Nikopolisdə Osmanlılara əsir düşən və Boğazın hər iki tərəfində düzülən səlibçilərin fəryadını dinləyərək Çanaqqala boğazını keçərək İstanbula döyüş qaçağı olaraq girdi.
Nikolae Jorqa Osmanlı ordusunu təşkil edən birliklərin tam bir bütöv təşkil etdiyini, digər tərəfdən səlib ordusunda Qərbin döyüş ənənələri ilə Macarıstan-Rumıniya döyüş ənənələrinin uzlaşdırıla bilmədiyini və onların arasındakı rəqabətin müharibənin taleyini təyin etdiyini bildirir. Son böyük Səlib yürüşü olaraq xarakterizə edilən 1396-cı il səfərinin çox acı bir məğlubiyyətlə başa çatması Avropada böyük əks-səda doğurdu. Osmanlılar haqqında çoxlu əsərlər nəşr olundu. Nikopolis əsirlərinin fidyə verilməsi məsələsi illərdir Avropa ictimaiyyətini narahat edirdi.
Əsirlər arasında Qorxmaz Jan kimi tanınan fransız sülaləsindən olan Never qrafı Jan Sans Pör də var idi. Qüdsdə bir Səlibçi mahalı yaratmaq xəyalları ilə yola çıxan Jean nə baş verdiyini başa düşə bilməmişdi. Osmanlılar əsir götürülmüş fransız zadəganları üçün külli miqdarda fidyə tələb etdilər. Yalnız yeni vergilər tətbiq etməklə və kilsələr üçün vəsait toplamaqla fransızlar tələb olunan fidyə pulunu toplaya bildilər.
İldırım Bəyazid Niğboludakı qələbə ilə İslam dünyasının gözündə böyük nüfuz qazandı. Xüsusilə Anadoluda Osmanlının təsiri hədsiz dərəcədə artdı. Döyüşdən az sonra Misirə gedən Osmanlı səfirləri Məmlük Sultanı Bərkükə İlldırımdan qiymətli hədiyyələr, eləcə də Niğboluda əsir götürülən frank əsirləri təqdim etdilər. İldırımın özünə inamı xeyli artdı və o inamla, 1402-ci ildə Asiya döyüşçüsü Teymurun qarşısına çıxdı.
Ləman Əsədli
Twitter: Lamanasadli01
