Bakı,AzerVoice
Dünən İsrailin Qüds şəhərindəki Ali Məhkəmədə Haredi Yəhudiləri olaraq da bilinən Ultra Ortodoks Yəhudilərin (Haredim) hərbi xidmətdən azad edilməsinə dair hökumət qərarının uzadılması ilə bağlı dinləmə keçirilib.
İsrail Ali Məhkəməsinin müraciəti dəyərləndirməsindən qısa müddət sonra, İsrail polisinin Haredi yəhudilərinin etirazlarını zorla dağıtdığı anların görüntüləri sosial mediada sürətlə yayılıb.
Ali Məhkəməyə edilən istisnalara etiraz edən qruplardan biri olan ‘İsraildə Keyfiyyətli Hökumət Hərəkatı’ndan verilən açıqlamada bu ifadələr yer alıb :
“Qəzzada uzun sürən müharibə bizim diqqətimizi İsrail cəmiyyətinin bütün təbəqələri üçün hərbi xidmətin genişləndirilməsinin təcili ehtiyacına yönəldir. Məsuliyyətdə bərabərlik şüar deyil, strateji və təhlükəsizlik zərurətidir. Hərbi qəbulda əsl bərabərlik tələbi bu sevimli ölkəni ürəyində daşıyan hər kəs tərəfindən paylaşılmalıdır”
İsrail yəhudiləri 18 yaşına çatdıqda məcburi hərbi xidmətə keçirlər, kişilər üçün hərbi xidmət iki il səkkiz ay, qadınlar üçün isə iki il nəzərdə tutulub.
İsrail 1948-ci ildə qurulduğu gündən bəri ultra-ortodoks yəhudiləri ordu sıralarına cəlb etmək problemi ilə üzləşib.
İsrailin qurucusu və ilk baş naziri David Ben-Qurion onlara xüsusi münasibət göstərirdi, çünki onlar yəhudi dini təlimlərinin daimi öyrənilməsinin təminatçısı idilər.
Ultra-ortadoks yəhudiləri hərbi xidmətdən azad edən hökumət qərarının müddəti gələn ay başa çatır.
Ultra-ortadoks yəhudilər İsrail əhalisinin 13 faizini təşkil edir və onların arasında yüksək doğum səviyyəsinə görə bu rəqəmin 2035-ci ilə qədər 19 faizə çatacağı gözlənilir.
Haredi yəhudiləri kimlərdir?
Ultra-ortadoks yəhudilərin, yəni Haredimlərin çox sərt dini baxışı var.
Haredi sözü “dindar” deməkdir.
Haredi yəhudiləri sionizmi rədd edirlər.
İsraildən başqa onların əksəriyyəti Qərbi Qüds və ABŞ-da, bəziləri isə Avropa ölkələrində yaşayır.
Onlar öz inanclarında Tövrata və qədim yəhudi ideoloji köklərinə sadiqdirlər.
Haredi yəhudiləri hər biri bir ravvin ətrafında cəmlənmiş bir çox fərqli icmadan ibarətdir və onlar öz ibadət ənənələrini, ayinlərini, geyimlərini və gündəlik həyatlarını bölüşürlər.
Orada hər kəs dini yönümlü bir həyat sürür, gündə üç dəfə öz ibadət yerlərində görüşür, dini təhsil alır, müntəzəm toy və bayram məclisləri keçirirlər.
Haredi yəhudiləri niyə hərbi çağırışdan imtina edirlər?
Ultra-ortadoks yəhudilərin hərbi xidmətdən azad edilməsi ölkədə geniş qəzəb və narazılığa səbəb olur.
Qəzzada HƏMAS hərəkatı ilə davam edən qarşıdurmalar və Livan sərhədində dolayı qarşıdurmalar səbəbindən İsrail ordusunun sıralarında ölənlərin sayının çox olduğunu nəzərə alaraq, bir çox israilli bu vəziyyətdən narazıdır.
Ultra-ortadoks yəhudilər hərbi xidmətə çağırışı rədd edir və üç il hərbi formada xidmət etməkdənsə, Tövrat Məktəblərində (Yeşiva) təhsil almaq hüququnu tələb edirlər.
Bəziləri dini həyat tərzinin hərbi normalarla ziddiyyət təşkil edə biləcəyini deyir, bəziləri isə liberal dövlətə ideoloji etirazını bildirir.
Yəhudi dini liderləri də Haredi missiyasının Tövrat oxumaqla məhdudlaşdığını düşünürlər.
Ultra-ortadoks yəhudi gəncləri yəhudiliyin təlimlərini və qanunlarını öyrənməklə çox məşğul olduqlarını və özlərini onları öyrənməyə həsr etmənin hərbi xidmətdən daha vacib olduğunu əsas gətirərək hərbi xidmətdən yayınırlar.
Onlar həmçinin orduda yəhudi təlimlərini dəstəkləməyin çətin olduğunu iddia edirlər.
Təlimlərinə görə, ultra-ortadoks yəhudilər Tövratın öyrənilməsini İsrailin sağ qalmasının təminatı və “İsrail xalqını qoruyacaq mənəvi silah” kimi görürlər.
Onlar dindar bir yəhudinin rolunun “döyüşmək deyil, Tövratı öyrənmək” olduğunu iddia edirlər
Haredi yəhudiləri demokratiyanı heç tanımırlar
Tövrat, Talmud və ravvin təlimlərindəki mətnlərə sadiq qalan Haredi yəhudiləri hesab edirlər ki, İsrail dövləti və onun tərkibindəki yəhudilərin həyatı demokratiya prinsiplərinə, dəyərlərə uyğun deyil, yəhudi qanunları və Tövrat təlimləri ilə idarə olunmalıdır. Onlar iddia edirlər ki, İsrail qanunları “Sionizm” və insanlar tərəfindən hazırlanmış qanunlardır.
Müvafiq olaraq, onlar bu təlimləri israillilərin gündəlik həyatına tətbiq etmək üçün öz siyasi təsirlərindən istifadə edirlər.
Ortadoks yəhudilər özlərini liberal cəmiyyətdən təcrid edirlər və çox vaxt ənənəvi yəhudi dəyərlərinə qarşı ifrat və fanatik davranışları ilə tanınırlar.
Onlar həmçinin Avropa və Qərb mədəniyyətinə, dünyəvilik və demokratiya dəyərlərinə açıqlığı rədd edirlər.
Haredi yəhudiləri demokratik sistemin siyasi və sosial həyatın əsası kimi qəbul edilməsinin qəti əleyhinədirlər.
