BAKI,AzerVoice
ABŞ-da Donald Trampın hakimiyyətə gəlməsi ilə İsrailin ifrat sağçı maliyyə naziri Betsalel Smotriç ən tez təbrik edənlərdən biri oldu. Bu, təsadüfi deyildi: Smotriçin təmsil etdiyi dini və sağçı məskunlaşma hərəkatı, Trampın prezidentliyi ilə “İsrailin böyük əraziləri ilhaq etmək” planlarının həyata keçəcəyinə ümid bəsləyirdi. 2020-ci ildə Binyamin Netanyahu Qərb Sahilini ilhaq etmək üçün addımlar atarkən Smotriç mühüm fiqurlardan biri olsa da, Əbraham Sazişləri bu planları dayandırdı.
Smotriç, Trampın 2024-cü ildə
yenidən prezident seçilməsini İsrailin ilhaq planını həyata keçirmək üçün qızıl
fürsət adlandırdı. Sosial mediada yazdığı mesajda,
2025-ci ilin “Yəhuda və
Şomronda (Qərb Sahili) İsrail suverenliyi ili” olacağını
bildirdi. Smotriç partiyasının iclasında qeyd etdi: “Biz bir addım
aralı idik. Trampın qayıdışı İsrail üçün tarixi şansdır. İndi o
addımı atmağın zamanıdır.”
Tədrici ilhaq strategiyası: Qərb Sahilinin gələcəyi
Smotriçin planı böyük münaqişədən qaçaraq tədrici ilhaqı həyata keçirməkdir. O, əvvəlcə yəhudi məskunlaşmasının çox olduğu blokların ilhaq edilməsini təklif edir. Bu, texniki olaraq böyük dəyişiklik kimi görünməsə də, iki dövlətli həll planını rəsmi olaraq məhv edəcək. Bu, həmçinin kiçik məskunlaşmaların genişlənməsinə yol açacaq, nəticədə fələstinlilərin dövlət qurmaq ümidi sarsıdılacaq.
Bununla belə, Smotriç və
Netanyahu bilir ki, tam
ilhaq beynəlxalq reaksiyalara səbəb ola bilər. Ən böyük
qorxu isə, fələstinlilərə
səsvermə hüququnun verilməsi məsələsi ilə
“ikili dövlət”
riskinin ortaya çıxmasıdır. Bu, Smotriçin arzuladığı
“Böyük İsrail” ideyasını ikili milli dövlət kabusuna çevirə bilər.
Fələstin Muxtariyyəti: Böhran qapıda
Fələstin Muxtariyyəti (FM) legitimlik böhranı ilə üz-üzədir. Oktyabrın 7-dən əvvəl də zəif olan FM, Məhəmməd Abbasın liderliyi altında daha da çətin günlər keçirir. Abbas seçkilərdən çəkinir, çünki məğlub olacağını bilir. 2021-ci ildə planlaşdırılan seçkilər daxili parçalanmalar səbəbindən ləğv edilib.
Hazırda FM-in dağılması təhlükəsi
realdır. Belə bir ssenari hər iki tərəf üçün fəlakət ola bilər: İsrail üçün
təhlükəsizlik boşluğu, fələstinlilər üçün isə xaos. Ən pisi isə
ekstremist
qrupların – həm HƏMAS, həm də ifrat sağçı İsrail
məskunçularının bu boşluqdan istifadə etməsidir.
HƏMAS və Qərb Sahilində artan təsir
HƏMAS Qərb Sahilində təsirini genişləndirməyə çalışır. 2025-ci ildə İsrailin müvəqqəti atəşkəs razılaşmaları çərçivəsində azad etdiyi məhbusların çoxu Qərb Sahilindən olduğu üçün, HƏMAS-ın populyarlığı artır. Eyni zamanda, müqavimət qrupları daha mürəkkəb əməliyyatlar keçirməyə başlayıb.
Ən təhlükəlisi,
“Əl-Əqsa Şəhid
Briqadaları”nın da silahlı hücumlara qoşulmasıdır. Bu
briqada bir vaxtlar Fəth hərəkatına sadiq idi. İndi isə FM-in
nəzarəti altında olmayan bir çox qrupla birgə fəaliyyət
göstərir.
İsrailin “Dəmir Divar” əməliyyatı və artan gərginlik
2025-ci ildə İsrail “Dəmir Divar” adlı yeni təhlükəsizlik əməliyyatına
başladı. Əsas hədəf Cenin
və Nablus qaçqın düşərgələri olsa da, əməliyyat
şimal
bölgələrinə də yayıldı. İsrail hava zərbələri və quru basqınları ilə
silahlı qrupları hədəfə alır. Eyni zamanda, FM öz təhlükəsizlik
qüvvələri ilə “cinayətkar elementlərə” qarşı əməliyyatlar keçirsə
də, HƏMAS və İslami Cihad tərəfindən tənqid edilir.
İranın bölgədəki rolu
İran fürsətdən istifadə edərək Qərb Sahilində
yeni cəbhə açmağa çalışır. Tehran silah və maliyyə yardımı ilə münaqişəni
qızışdırır. Məlumatlara görə, müasir silahlar və minalar bölgəyə qara bazar şəbəkələri vasitəsilə daxil
edilir. Məqsəd Qərb Sahilini ikinci Qəzzaya çevirməkdir.
2025-ci ilin təhlükəli ssenarisi
2025-ci il Qərb Sahili üçün kritik olacaq. Bir tərəfdə İsrailin ilhaq planları, digər tərəfdə isə FM-in zəifləməsi və HƏMAS-ın yüksəlişi bölgəni partlayış nöqtəsinə gətirir. İfrat sağçı məskunçular oktyabr hadisələrindən sonra zorakılığı artırıb. Bəzi hallarda İsrail əsgərlərinə belə hücumlar baş verir.
Belə bir qarışıq mühitdə yalnız bir yol görünür – genişmiqyaslı müharibə. Qərb Sahilindəki vəziyyət fəlakətli nəticələr doğura bilər. Münaqişənin böyüməsi həm fələstinlilər, həm də israillilər üçün ağır bədəllər gətirəcək.
